Attila İlhan, 15 Haziran 1925 tarihinde İzmir Menemen’de doğmuş Türk şair, yazar, gazeteci, senarist ve eleştirmendir. Babası Bedri Bey’in aruz ölçüsüyle şiirler yazan bir divan şairi olması İlhan’ın şiire düşkün bir çocuk olarak yetişmesine katkıda bulunmuştur. Attila İlhan, ilköğretim ve ortaöğretim yıllarını İzmir ve henüz küçük yaşta taşındıkları farklı yerlerde geçirmiştir.
Henüz lise yıllarında iken mektuplaştığı bir kıza Nazım Hikmet şiirlerini göndermesi sonucunda yakalanmış ve Şubat 1941’de tutuklanmıştır. Tutuklandığı dönemde lise öğrencisi olan 16 yaşındaki Attila İlhan, bu süre zarfında üç hafta kadar gözaltında ve iki ay hapiste kalmıştır. Uzun bir dönem eğitim izni yasaklanan İlhan, 1944 yılında okuma hakkını yeniden kazanmış ve İstanbul Işık Lisesi’nde eğitimine devam etmiştir.
Lise son sınıfa geldiğinde amcasının kendisinden habersiz olarak katıldığı CHP Şiir Armağanı’nda “Cebbaroğlu Mehemmed” şiiriyle ikincilik ödülünü alarak pek çok ünlü şairi geride bırakmıştır. 1946’da İstanbul Işık Lisesi’nden mezun olduktan sonra ise İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni kazanmış fakat okulunu bitirmeden yarıda bırakmıştır. Üniversite hayatı yıllarında gelindiğinde ilk şiirlerini yazan Attila İlhan, 1948 yılında ilk şiir kitabı olan Duvar’ı yayınlamıştır. Bu tarihlerden sonra yayınlanan bir diğer eseri ise Sokaktaki Adam’dır.
Paris Yılları (1949 – 1951)
1949 yılında üniversite ikinci sınıftayken Paris’e giden Attila İlhan, Paris’te kaldığı süre boyunca siyasal ve sosyal gözlemler yapmış ve bu gözlemlerini ileride çıkaracağı romanlarında ve eserlerinde kullanmıştır. Türkiye’ye döndüğünde ise polislerle birtakım problemler yaşamaya devam etmiştir. Türkiye’ye döndüğü süreçte Gerçek adlı gazetede yayınlanan bir yazısından ötürü hakkında soruşturma açılmış ve yeniden Paris’e dönmüştür (1951).
1951 yılı Attila İlhan’ın Fransızca’yı ve Marksizm’i öğrendiği dönem olarak bilinmektedir. 1950’li yıllar ise İstanbul-İzmir ve Paris üçgeni içerisinde geçen bir dönemdir. Üç bölge arasında sürekli olarak yer değiştirmek durumunda kalan İlhan, en çok bu dönemde adını duyurmuş ve Türkiye’ye döndükten sonra Hukuk Fakültesi’nde olan eğitimine devam etmiştir. Ancak İlhan’ın üniversite son sınıfta gazeteciliğe başlaması, eğitimini yarıda bırakmasına sebep olmuştur. Sinemayla olan ilişkisi ise 1953 yılında Vatan gazetesinde yayınlamış olduğu sinema eleştirileri ile başlamıştır.
Maviciler Akımı (1952 – 1956)
Maviciler Akımı, Attila İlhan tarafından çıkarılan bir fikir topluluğudur. Maviciler Akımı ilk olarak bir fikir ve sanat dergisi olarak 1952 yılında ‘’Mavi’’ adlı bir dergi ile gündeme gelmiştir. O dönemlerde Orvan Veli Kanık, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday gibi isimlerin öncülük ettiği; Türk şiirinde yer etmiş kalıp ve anlayışlardan kurtulmak gerektiğini ve duygusallığı karşı çıkıp söyletiş güzelliğini savunan Garip akımına tepki olarak doğmuştur.
Maviciler için şiir anlam kapalılığını devam ettirmeliydi çünkü şiiri düz yazıdan ayıran ve anlamlı kılan özelliği bu idi. Maviciler Akımı, 1956 yılında çıkarılan Mavi dergisinin 36. Sayısından sonra kapatılmıştır.
1957- 2005
1957 yılına gelindiğinde askerlik görevini tamamlayan Attila İlhan hayatı boyunca sinema alanındaki çalışmalarına devam etmiş ve Ali Kaptanoğlu ismiyle on beşe yakın senaryo yazmıştır. 1960’ta Paris’e yeniden geri dönmüş fakat bu sefer babasının ölümü nedeniyle İzmir’e dönmüştür. Babasının ölümünün ardından sekiz yıl boyunca kaldığı İzmir’de Demokrat İzmir gazetesinin başyazarlığı görevini yapmış ve genel yayın yönetmeliğini üstlenmiştir. Aynı yıllarda, Yasak Sevişmek ve Aynanın İçindekiler adlı serisinden “Bıçağın Ucu” kitabını yayınlamıştır. 1968 yılında evlenmiştir.
1973’te Bilgi Yayınevi’nde danışmanlık görevine getirilmiş ve bu sebeple Ankara’ya taşınmıştır. Ankara’da iken; Yaraya Tuz Basmak ve Sırtlan Payı adlı eserlerini yazmış ve 1981’e kadar Ankara’da kalmıştır. İstanbul’a yerleşmesi ise Fena Halde Leman isimli romanını yazdıktan sonra olmuştur. İstanbul’da kaldığı süreç içerisinde Milliyet gazetesinde 2 Mart 1982 – 15 Kasım 1987 tarihleri arasında görev almış ve kariyerine Gelişim Yayınları ile devam etmiştir.
İlerleyen zamanlarda Güneş ve Meydan gazetelerinde de yazı yazmaya devam etmiştir. 1966 yılından 2005 yılına kadar ise yazılarına Cumhuriyet gazetesinde devam etmiştir. Ayrıca Attila İlhan’ın 1957 yılında yayınladığı bir gezi türünde eseri (Abbas Yolcu) ve yine 1999 yılında yayınladığı öyküsü (Yengecin Kıskacı) bulunmaktadır.
Attila İlhan Ölümü
Attila İlhan hayatı boyunca birçok senaryo, roman, şiir ve çeviriyi edebiyatımıza katmış ve bu süre zarfında yine gazetelerde yazmıştır. Maviciler ya da Mavi Akımı olarak da bilinen fikir topluluğunun da öncüsü olan Attila İlhan, ilk kalp krizini 1985 yılında geçirmiş ve hayatının geri kalanında kalp hastalığı ile mücadele etmiştir. Son olarak, 10 Ekim 2005’te İstanbul’daki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu 80 yaşında hayata veda etmiştir.
Attila İlhan Romanları
- 2007- O Sarışın Kurt
- 1984- Haco Hanım Vay
- 1980- Fena Halde Leman
- 1963- Kurtlar Sofrası
- 1957- Zincirler Birbirine Benzemez
- 1953- Sokaktaki Adam
- Aynanın İçindekiler Roman Serisi (Bıçağın Ucu, Sırtlan Payı, Yaraya Tuz Basmak, Dersaadet’te Sabah Ezanları, O Karanlıkta Biz, Allah’ın Süngüleri: Reis Paşa, Gazi Paşa)
Attila İlhan Şiir Kitapları
- 2002- Kimi Sevsem Sensin
- 1993- Ayrılık Sevdaya Dahil
- 1987- Korkunun Krallığı
- 1982- Elde Var Hüzün
- 1977- Böyle Bir Sevmek
- 1973- Tutuklunun Günlüğü
- 1968- Yasak Sevişmek
- 1962- Bela Çiçeği
- 1960- Ben Sana Mecburum
- 1955- Yağmur Kaçağı
- 1954- Sisler Bulvarı
- 1948- Duvar
Attila İlhan Şiir Albümleri
- 2006- An Gelir
- 2001- Ne Kadınlar Sevdim
- 1999- Ben Sana Mecburum
Attila İlhan Senaryoları
- 2000- Baykuşların Saltanatı
- 1992-1994- Tele-Flaş
- 1991-1992 Yıldızlar Gece Büyür
- 1986- Yarın Artık Bugündür
- 1984- Kartallar Yüksek Uçar
- 1982- Sekiz Sütuna Manşet
- 1979- Paranın Kiri
- 1962- Ver Elini İstanbul
- 1962- Rıfat Diye Biri
- 1960- Devlerin Öfkesi
- 1960- Şoför Nebahat
- 1960- Ateşten Damla
- 1959- Yalnızlar Rıhtımı
Attila İlhan Çevirileri ve Cumhuriyet Söyleşileri
Çeviriler:
- 1969- Basel’in Çanları (Louis Aragon)
- 1968- Umut (Andre Malraux)
- 1967- Kanton’da İsyan (Andre Malraux)
Cumhuriyet Söyleşileri:
- 2004- Yıldız, Hilal ve kalpak
- 2002- Dönek Bereketi
- 2000- Sultan Galiyef – Avrasya’da Dolaşan Hayalet
- 1999- Ufkun Arkasını Görebilmek
- 1988- Bir Sap Kırmızı Karanfil
Attila İlhan Ödülleri
- 1946- CHP Şiir Yarışması Birinciliği
- 1974- Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü Tutuklunun Günlüğü ile
- 1975- Yunus Nadi Roman Armağanı Sırtlan Payı ile
