Hepimizin hayatımızın bir döneminde şüphecilik ve güvensizlikle boğuştuğumuz anlar olmuştur. Fakat bazı insanlar için bu hisler o kadar aşırı ve süreklidir ki, günlük hayatta işlevselliği bozacak duruma gelir. Paranoid kişilik bozukluğu, diğer insanların sürekli kötü niyetli olduğuna dair yersiz bir inanca sahip olmak şeklinde tanımlanabilir.
Bu makalede Paranoid Kişilik Bozukluğu‘nu (PKB) yakından inceleyerek, belirtilerini, nedenlerini, tedavisini ve bununla yaşamanın nasıl bir şey olduğunu keşfedeceğiz.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Paranoid kişilik bozukluğu belirtileri dendiğinde daha çok topluma ve insanlara karşı aşırı kuşku duymak ön plandadır. Paranoid bireyler, hiç kimseye güvenmezler ve herkese karşı sadece kendilerinin doğru olduklarını düşünürler.
Bu durum, kişinin hayatını oldukça olumsuz etkilediği gibi, bireyin yalnızlaşmasına da sebebiyet verir. Çünkü kimseye güvenmedikleri için her zaman şüpheci girişimlerde bulunan bireyler, en sonunda çevreleri tarafından irrite edici olarak algılanırlar. Detaylandırmak gerekirse şunlar söylenebilir;
- Başarısızlıktan ve aşağılanmaktan aşırı derecede korku duymak
- Karşılaştığı kötü davranışları hiç affetmemek ve kindar olmak
- Kuşkucu, kıskanç ve çekemeyen bir yapıya sahip olmak
- İlişki kurmada zorluk ve ekip çalışması yapamamak
- Tartışmalarda her zaman haklı olduğuna duyulan inanç
- Sorumluluktan ve suçu üstlenmekten kaçınmak
- En sıradan davranışların dahi kendilerine karşı kötülük olduğunu düşünmek
- İnsanların sadık olmadığına dair sürekli şüphe ve güvensizlik
- Kendini korumak için aşırı saldırganca tavırlar
- Paranoid kişilik bozukluğu sebepleri içinde en önemlisi, başkalarını suçlamak
- Sabit fikirli, inatçı ve katı bir yapıya sahip olmak
- Kızmaya, öfkelenmeye ve agresifleşmeye hazır olma
- Otoriteye karşı başkaldırmak (paranoid kişilik bozuklukları özellikleri içinde en baskını)
- Ukalalık, kendine aşırı güvenmek, herkesten üstün birisi olduğuna duyulan inanç
- Yalan söylemek ve var olan gerçekleri farklı göstermek.
Görüldüğü gibi paranoid kişilik bozukluğu belirtileri, kişinin ağır bir şüphe duygusu yaşadığına ve çevresindekilere bu şüphe perspektifinden baktığına işaret etmektedir. Bu durumu yaşayan bireyler, bir psikoterapist veya psikologdan randevu alarak durumları üzerine görüşme yapabilirler.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?
Paranoid kişilik bozukluğu, bireyin sürekli karşısındaki kişiye güvensizlik ve şüphe duymasıyla anlaşılır. Bu durumu yaşayan bireyler, kendilerinin en üstün olduğunu ve diğer herkesin, her şeyin bir hiç olduğuna inanırlar.
Bu rahatsızlığı etkileyen en önemli faktörlerden birisi de, çocuklukta kötü bir aile deneyimi geçirmek ve ebeveynlerden birinin aşırı baskıcı olmasıdır. Anne veya baba, çocuğuna karşı sürekli eleştirel ve güvensiz olduğu için yetişkin olan çocuk, kimseye güvenmemekte ve herkesi eleştirmektedir.
Küme A Kişilik Bozukluğu Olarak PPD
Psikiyatri dünyasında, kişilik bozuklukları geniş kategorilere ayrılmaktadır. Paranoid Kişilik Bozukluğu (PKB) da “Küme A” kişilik bozuklukları olarak sınıflandırılır. Bu gruptaki diğer bozukluklar şizoid kişilik bozukluğu ve şizotipal kişilik bozukluğudur. Küme A bozuklukları genellikle eksantrik davranışlar, sosyal izolasyon ve sıra dışı düşünce kalıpları ile ilişkilendirilir.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Paranoid kişilik bozukluğu tedavisi için kullanılan en yaygın yöntem psikoterapidir. Özellikle bilişsel-davranışçı terapi (BDT), düşünce biçimlerini ve davranışları değiştirmeye odaklanması nedeniyle etkili olabilir. BDT, hastalara şüpheci varsayımlarını test etmeleri ve alternatif düşünme biçimleri geliştirmeleri için araçlar sağlayabilir.
Tedavi sırasında ele alınabilecek bazı konular şunları içerir:
- Güven İnşası: Terapist, PKB hastasıyla güvenli ve yargılayıcı olmayan bir ilişki kurmaya çalışarak, güven duygusunu geliştirmeye odaklanır.
- Şüpheleri Sorgulama: Terapist, kişinin şüpheci düşüncelerini ve inançlarını nazikçe sorgulayarak, bu düşüncelerin dayanağını incelemesine yardımcı olur.
- İletişim Becerileri: Kişilerin duygularını daha sağlıklı bir şekilde ifade etmelerini sağlamak için iletişim becerilerini ve sosyal becerileri geliştirme çalışmaları hedeflenir.
İlaçlar zaman zaman PKB tedavisinde kullanılabilir, fakat ilaçlar bozukluğun kendisini tedavi etmektense anksiyete veya depresyon gibi ikincil semptomlarla başa çıkmada daha etkilidir.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Paranoid kişilik bozukluğu tedavi edilmezse, kişinin durumu ağırlaşır ve şizofreniye kadar gidebilir. Çünkü paranoid bozukluk ilerdiğinde, şizofreni eğilimler görülmektedir. Bireylerin bir psikolog veya psikiyatr ile görüşmesi elzemdir.
Bunun yanında paranoid bireylerin aileleri de kişilere destek olmalı, onların yalnız olmadıklarını ve sevildiklerini hissettirmeleri gerekmektedir. Tüm psikolojik rahatsızlıkların temelinde sevgisizlik yatmaktadır. Yakınlarınıza sevgi göstererek, onların rahatsızlığı daha kolay atlamasına yardımcı olmalısınız.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Olan Biriyle Yaşamak
PKB’li bir kişiyle arkadaşlık kurmak, onunla romantik bir ilişki içinde olmak veya aile üyesi olmak oldukça zor olabilir. Onların şüpheci doğası sıklıkla tartışmalara ve anlaşmazlıklara yol açar. PKB’li sevdikleriniz ile sağlıklı bir ilişki geliştirmek için:
- Sabırlı Olun: Paranoid kişilik bozukluğu zamanla düzelen bir şey değildir. İyileşme ve değişim zaman alır.
- Empatik Olun: Sevdiklerinizin bakış açısını anlamaya çalışın; korkularını ve güvensizliklerini, onları yargılamadan veya küçümsemeden kabul etmeye çalışın.
- Sınırlar Belirleyin: Destekleyici olurken kendi duygusal sağlığınızı korumak önemlidir. Kendinize alan yaratmak ve ilişkideki sınırlarınızın farkında olmak gereklidir.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Geçer Mi?
Paranoid kişilik bozukluğu geçer. Bunun için bir tedavi sürecine girmek ve istekli olmak gerekmektedir. Eğer kişi iyileşmek istemezse, o halde bir çözüm bulunamaz. Her zaman kişilerin kendilerini iyileştirmek için, iç dünyalarını harekete geçirmeleri gerekir.
Şüphe ve kuşku ağır bastığında bu bireylerin gözü döner ve dünyayı unuturlar. Bu yüzden tedavi edilip, rahat bir yaşam sürme haklarını kendi elleri ile almaya hazır olmalılar.
Paranoid Kişilik Bozukluğu ve Paranoid Şizofreni Farkı
Paranoid kişilik bozukluğu ve şizofreni farkı dendiğinde paranoid birey, normal görünür ve normal davranır. Şizofreni olan birey, daha anormaldir ve onda bir psikolojik durum olduğu hemen anlaşılır.
Paranoid durum yaşayan kişileri tanıdıkça anlayabilir ve onların izin verdiği kadar dünyalarına dahil olabilirsiniz. Bu sebeple psikolojik bir rahatsızlık olduğunun anlaşılması, ancak şüphelerin krize dönüşmesi ile gerçekleşir.
Paranoid Şizofreni Nedir?
PKB bazen şizofreni ile karıştırılabilir. Bu iki bozukluk bazı örtüşen özelliklere sahipken, sanrılar ve halüsinasyonlar gibi psikotik belirtiler şizofreniyi paranoid kişilik bozukluğundan ayırır. Paranoid şizofreni, yoğun ve genellikle kişinin gerçeklik algısını çarpıtan sanrılarla karakterizedir.
Paranoid Nedir?
Paranoid sözcüğü genellikle günlük yaşamda kuşku veya aşırı endişe için kullanılır. Kişilik bozukluğunun bir parçası olan ‘paranoid’ terimi, kişinin yaşamının birçok alanını etkileyen, sarsılmaz ve çoğu zaman mantıksız bir inanç sistemini temsil eder.
Paranoid Düşünce Ne Demek?
Paranoid düşünce, her şeye karşı duyulan güvensizlik demektir. Hiç kimseye güven duyulmaz ve herkese karşı bir memnuniyetsizlik vardır. Küçük hatalar dahi affedilmez ve kin tutulur.
Böyle düşünen bireyler, 10 sene önce yaşadıkları bir olaya duydukları nefreti hala canlı tutabilirler. Her şeyi kendilerine karşı yapılmış bir tehlike ve tehdit içeren durum olarak değerlendirirler. Böyle düşünmek kişiyi günden güne bitirdiği gibi, ileride şizofreniye kadar gidebilmektedir.
Tedavi için bir psikiyatrist ile görüşmek, hem sorunun derinliklerine inmek hem bu duruma bir son verebilmek için son derece önemlidir. Oldukça zor ve hayat kalitesini düşüren, sanrı gibi gerçek-dışı düşünceler hakimdir.
