Rokoko sanatı barok üslubunun devamı olarak ortaya çıkmakla beraber Fransız sanatçıların çabasıyla farklı ve özgün sanat dalı olmayı başaran bir sanat türüdür. Rokoko sanatı ince, zarif, küçük detaylarla çalışılarak 18. yüzyılda ortaya çıkan sanattır. Kimi sanatçılar, bu sanatı, ayrı bir akım olarak kabul ederken kimileri ise barok sanatının yükselişi ve çöküşü olarak adlandırmaktadır.
İçindekiler
Rokoko Sanatı Nedir?
Rokoko 17. ve 18. yüzyılda barok sanatından esinlenerek ve ona tepki olarak ortaya çıkan bir sanat akımıdır. Rokoko ne demek sorusu da rokokonun kelime anlamını merak edenler için araştırma konusu olmaktadır. Rokokonun kelime anlamı; kaya ve midye kabuğu anlamına gelmektedir. Fransızcada ise çakıl taşı anlamına gelmektedir. Rokokoda küçük işlemeler oldukça ön planda olduğu için bu ismin konulduğu düşünülmektedir. Küçük detaylarla ve küçük süslerle bilinmektedir. Küçük detaylar; ince ve zarif tasarımlar ortaya çıkarılmaktadır. Mimariden giyime kadar her alanda etkisini sürdürmüştür.
Fransız sanatçıların sayesinde rokoko akımı oldukça gelişmiş ve önem kazanmıştır. Zarif olması sade bir akım olduğunu göstergesidir ancak süsleri detaylarda gizlidir. Bu da akımın görselliğinin çok kibar olduğunun belirteci niteliğindedir. Aydınlanma çağında ortaya çıkan sanat, genelde, yüksek zümrelerin hayatlarını resmetmektedir. Rokoko sanatı döneminde oldukça ilgi görmüştür. 18.yüzyılın yapıları incelendiğinde pek çoğunun rokoko akımının etkisiyle yapıldığı görülmektedir. Rokoko akımına tepki olarak neoklasizm akımı 18.yüzyılın sonlarına doğru çıkmıştır.
Neoklasizm sadece mimari ve resim alanında değil her alanda etkisini göstermiştir. Rokoko sanatı, aristokrat zümreyi temsil ettiği için neoklasizm döneminde çok tepki görmüştür. Eleştirmenler, samimi olmayan duyguları yansıtıp toplumun yozlaşmasına sebep oldukları gerekçesiyle olumsuz eleştirilerde bulunmuştur. Günümüzde bazı alanlarda hâlâ rokoko sanatı etkisini göstermektedir. Bu sanatı benimseyen sanatçılar rokokoyu temsil eden yapılar, tablolar, heykeller ortaya koymaktadır.
Rokoko Sanatının Doğuşu
17.yüzyılın sonlarında, Hollanda’nın deniz hakimiyetinin bitmesiyle, rokoko sanatının doğumu başlamıştır. Rokoko sanatı barok tarzına tepki olarak doğmuştur. Saray mensubu üyelerin barok tarzından sıkılıp yenilik arayışına girmeleri rokoko sanatının temelini oluşturmuştur. Saray üyelerinin Paris’e taşınıp ferah ve iç açıcı evler yaptırmasıyla da rokoko sanatının ilk örnekleri verilmeye başlanmıştır. Barok tarzının kasvetli görüntüsü yerini rokokonun sakin ve dingin görüntüsüne bırakmıştır.
Daha sonra, Fransa’nın soylularının resimleri çizilmeye başlanmıştır. Kadınların ve erkeklerin ilişkisini, çapkınlığı, gizli buluşmaları, saray hayatları, baloları rokoko sanatının temel konusu olmuştur. Rokoko sanatının konularını, yüksek zümreden insanlar sanatçılara vermiştir. Bu yüzden, saraylarda oldukça popüler bir sanat akımı haline gelmiştir. Rokoko akımı nedir sorusunun cevabı bu bilgiler doğrultusunda; yüksek zümrenin yaşantısını küçük, sade, kıvrak çizimlerle anlatan sanat akımı olarak verilmektedir. Mimariden çok mimarideki süslemelerde kullanılan rokoko akımı, pek çok ressam ve heykeltıraşı da etkilemiştir.
Rokoko Sanatının Özellikleri
Rokoko sanatı kıvrımlı ve küçük çizimlerle kendini belli etmektedir. Saray üyelerinin barok tarzından sıkılmasıyla ortaya çıkan rokoko sanatı dini temeller barındırmamaktadır. Daha çok yüksek zümrenin yaşantısını ilham almaktadır. Kadınlar, çizimlerde oldukça ön plana çıkmaktadır. Bunun yanında midye kabukları ve çiçekler de rokokonun figürlerindendir. Rokoko sanatında kullanılan renkler incelendiğinde çok uyumlu ve sakin renklerin seçildiği görülmektedir. Beyaz alçı üzerine işlemeler yapılmaktadır. Barok tarzından farklı olarak daha küçük işçilik ortaya konulmaktadır. Rokoko akımının özellikleri şöyle sıralanabilir;
- Süsleme esnasında s ve c kavisleri fazlaca kullanılmaktadır.
- Deniz kabuğu, midye kabuğu, kadınlar ve kuş çizimleri ön plandadır.
- Asimetrik çizimlerle oluşturulmaktadır.
- Çizimler düzensizdir.
- Çerçeve resimler kullanılmamaktadır.
- Barok akımına nazaran daha küçük ve sade çizimler yapılmaktadır.
- Çizimlerde mücevher ve aynalar oldukça kullanılmaktadır.
- Yalın bir akımdır.
- Oryantalist çizimler yapılmaktadır.
- Yüksek zümrelerin hayatları yansıtılmaktadır.
- Mimaride beyaz renkli alçılar sıkça kullanılmaktadır.
- Ot ve çiçeklerden esinlenilmektedir.
- Huzur ve dinginlik veren görüntülere sahiptir.
Rokoko ve Barok Farkı
Rokoko barok farkı denilince akla ilk gelen; barok tarzının daha büyük ve süslü olması özelliğidir. Rokoko, barok akımından etkilenmiş hatta onun devamı niteliğinde ortaya çıkmıştır. Fakat daha sade ve küçük çizimleriyle meşhur olmuştur. Barok stilinde süslülük ve şaşalı görünümler ön plandadır. Rokoko sanatında ise süslülük detaylarda gizlidir. Bu yüzden sade denilecek kadar huzur verici görüntüsü vardır. Rokoko art, sanat eserinin her yerinin en iyi şekilde çizme veya işleme gayretinde olan sanattır. Rokoko sanatında çerçeve kullanımı yoktur.
Barok tarzında dini ögeler daha baskındır. Rokoko barok stili farklarından en belirgini de budur. Rokoko sanatında dini ögeler yoktur. Rokoko yaşam temelli bir akımdır. Rokokonun kıvrımlarına karşın barok tarzında bu kıvrımlar yok denecek kadar azdır. Rokokoda çiçek, böcek gibi ögeler baskınken barokta bunlar kullanılmamaktadır. Rokoko sanat akımında Japon ve Çin kültürü baskın konumdadır. Fakat barok akımında bu kültüre yer verilmemektedir. Barok tarzı iç mekân tasarımıyla birlikte peyzaj konusunda da ön plandadır fakat rokoko özellikleri sadece iç mekân tasarımıyla sınırlı kalmaktadır.
Rokoko Akımı Sanatçıları
Rokoko akımı sanatçıları ilk olarak Fransa’dan çıkmıştır. Fransa’nın Paris şehrinde ortaya çıktığı düşünülen bu akımın ilk örnekleri de bu şehirdedir. Rokoko akımı sanatçıları, barok sanatçılarından farklı bir yol izlemişlerdir. Kimi insanlar bu sanata tepki göstermiş; barok tarzının çöküşü olarak adlandırmışlardır. Kimileri ise rokoko sanatının barok sanatının bir parçası olduğunu ve barok sanatını yükselttiğini düşünmüşlerdir. Fakat rokoko sanatı barok sanatından farklıdır.
Barok sanatına tepki olarak ortaya çıkmış ve kısa zamanda pek çok Avrupa şehrinde etkisini göstermiştir. Buna bağlı olarak da rokoko akımı sanatçıları bu akımı benimseyip ortaya yüzyıllardan beri, kuşaktan kuşağa miras olarak bırakılacak eserler ortaya çıkarmıştır. Rokoko dönemi bazı sanatçıları şöyle sıralanabilir;
- Hanore Fragonard
- Aleijadinho
- Antoine Watteau
- Francisco Goya
- François Bouçher
- Elisabeth Vigee
- Jean Baptiste Simeon Chardin
- Giovanni Battista Tiepolo
- Thomas Gainsborough
- Ulrika Pasch
- Giuseppe Sanmartino
- José Campeche
- Rosalba Carriera
- Antonio Corradini
- Etienne Maurice Falconet
- Manuel da Costa Ataide
- Adelaide Labille Guiard
- Jean Marc Nattier
- Francesco Queirolo
- Francesco Giuseppe Casanova
- Clodion
- Pier Leone Ghezzi
- Baptiste Oudry
- Claude Michel
- Alexander Roslin
- Johann Georg Platzer
Rokoko Sanat Eserleri
Rokoko eser örnekleri pek çok Avrupa ülkesinde görülmektedir. İlk örneklerine Fransa’da rastlanılmaktadır. Paris kentinde bulunan Hotel de Soubise’nin iç yapımında rokoko örneklerinde rastlanılmaktadır. Almanya’daki Amalienburg Sarayı rokoko sanatının örneklerindendir. Amalienburg Sarayı’na benzeyen bir diğer yapı da Polonya’nın Varşova kentindeki Branicki Sarayı’dır. Rusya’da bulunan ünlü Catherine Sarayı da rokoko sanat akımı ile yapılmıştır. Bu sarayı, Petro diğer adıyla Deli Petro’nun eşi, Catherine yaptırmıştır.
Yapılırken altın kullanılan bu mimari eser Rusya’nın Versay’ı olarak bilinmektedir. Rokoko nedir sorusunun cevabı bu eserleri incelemeyle anlaşılmaktadır. Osmanlı da ise 3.Ahmet döneminden sonra rokoko akımı etkisi görülmektedir. 3.Ahmet’e yurt dışından gelen hediyelerin rokoko sanatının etkisiyle yapılmış olması Osmanlı döneminde yaşayan mimarların rokokodan etkilenmesine sebep olmuştur ve eserlerini rokoko akımı çerçevesinde yapmaya başlamışlardır. Bu eserlerden en bilindiği; Dolmabahçe’nin Muayede Salonu’nda bulunan vazolardır.
Dolmabahçe Cami’nin içindeki süslemeler de rokoko tarzını yansıtmaktadır. Ortaköy Cami’nin işlemelerinde de rokoko sanatı kullanılmıştır. Bunlar dışında; Küçüksu ve Ihlamur Kasrı’nın mimarisinde de rokoko akımından etkilenilmiştir. Yıldız Sarayı’ndaki Şale Köşkü’nün yapımında da rokoko akımından etkilenildiği gözlere çarpmaktadır.
