Karaborsa, piyasada hâlihazırda bulunmayan bir malın gizlice ve fahiş bir fiyatla alınıp satılmasını ifade eden bir ticaret terimidir. Kara piyasa ya da yeraltı ekonomisi olarak da bilinen bu kavram, malların ve hizmetlerin yasal olmayan işlemlere tabi tutulduğu piyasadır. Kayıtsız ekonomi veya gölge ekonomisi olarak da adlandırılan terim, yasadan herhangi bir sebeple kalkmış bir malın uçuk fiyatlarla satıldığı gizli pazar olarak da tanımlanabilir.
İktisat alanında karaborsa, resmi piyasaya koşut olarak bir malın ticaretinin yapıldığı yasal olmayan piyasa şeklinde tanımlanır. Yine aynı alan için geçerli başka bir tanım ise şöyledir: Karaborsa, piyasa fiyatının çok üstünde bir satış fiyatı biçilen paralel piyasadır.
Karaborsacılık Nedir?
Karaborsacılık, en basit tanımıyla karaborsacının yaptığı iştir. Karaborsa insanların devlet tarafından piyasadan kaldırılmış ya da yasaklanmış mal ve hizmetleri almak veya satmak istemeleriyle ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında insanların vergilerden ve fiyat denetimlerinden kaçmak istemeleri de ortaya çıkma nedenlerindendir.
Karaborsada genellikle söz konusu olan malın veya hizmetin normalden çok daha yüksek bir fiyata satılması olsa da, bu her zaman böyle değildir. Karaborsanın bir diğer türünde vergi kaçakçılığı sebebiyle fiyatlar normalden daha düşük de olabilmektedir. İşte tüm bu süreçleri yürüten ve bu işle ilgilenen kişiler karaborsacı; yaptıkları iş ise karaborsa yapmak veya karaborsacılık olarak adlandırılmaktadır.
Karaborsa Bilet Nedir?
Karaborsa bilet; konserler, gösteriler, maçlar vb. etkinlikler için alınan biletlerin karaborsaya düşmesidir. Bir konser bileti üzerinden açıklamaya çalışalım. İnsanların gitmek istedikleri bir konser için bilet bulamamaları durumunda; konser bileti için belirlenen fiyattan farklı bir fiyata, başka bir yerden bilet almaları karaborsa bilet kavramını açıklamaktadır.
Bazı etkinliklerin fiyatları aylar öncesinden satışa sunulmaktadır. Aylar öncesinde bilet almış fakat etkinliğe yakın bir tarihte katılamayacağına kanaat getirmiş biri biletini elden çıkarmak isteyebilir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken şey; böyle bir durumun arkasına sığınarak karaborsacılık yapan, karaborsa bilet satan insanlar olmalıdır.
Karaborsa Primi Nedir?
Karaborsa primi, temel ticari açıklık ölçütlerinden biridir. Ekonomide dünya ticaretinin giderek serbest ticaret görüşünü benimsediği ifade edilmektedir. Bu da ülkelerin dışa açıklık oranının artmasına sebep olan bir durumdur. Dışa açıklık oranı kısaca ekonominin küresel ekonomik güçlerle bütünleşme düzeyi olarak tanımlanabilir. Dışa açıklığın hesaplanmasında bazı açıklık ölçütleri kullanılmaktadır. İşte karaborsa primi bu açıklık ölçütlerinden biridir.
Karaborsaya Düşmek Ne Demek?
Karaborsaya düşmek, arz ve talep ilişkisinde yaşanan bir dengesizlik dolayısıyla ortaya çıkan, bir malın herhangi bir nedenle piyasada bulunamaması durumunda gizlice ve yüksek fiyatlarla alım satımının başlamasıdır. Bu konuma gelmiş bir mal veya hizmet, karaborsaya düşmüş demektir.
Karaborsa Örnekleri
- 1920’lerde ABD’ de uygulanan içki yasağı, karaborsanın çok bilinen klasik bir örneğidir. Karaborsa ekonomisi devletin bir mal veya hizmet üzerinde kısıtlamalar ya da yasaklar uygulamasıyla gelişen bir ekonomidir. Bu örnekte de içki yasağı, içkinin karaborsa ticaretinin yapılmasına yol açmıştır.
- Karaborsa için bir başka örnek silah satışlarıdır. Silah satışlarının yasal olmaması durumunda insanların silah almak istemeleri bir karaborsa örneği oluşturmuştur. Günümüzde birçok ülkenin mücadele verdiği uyuşturucunun da bir karaborsa yarattığını söylemek mümkündür.
- Tüm bunların yanında dünya genelinde düşünüldüğünde akla gelebilecek her türlü malın veya hizmetin karaborsası yapılabilmekle birlikte; uyuşturucu satışı, organ ticareti, insan ticareti gibi konuların öne çıktığı görülmektedir.
