Kümbet, Anadolu Selçukluları zamanında yapılan ve kendi özgü bir yapıya sahip olan anıtmezarlara verilen isimdir. Genellikle kümbetler devlet adamları için ya da din adamları için yapılmış yapılardır. Aynı zamanda Müslümanların ölülerini gömdükleri binalar tanımı da kümbetler için yapılacak geçerli bir tanım olma özelliği gösterir. Kümbetlerin yapısı ise silindirik tabanlı ve üst kısımları konik yapılı olacak şekilde gelişmiştir.
Kümbet Özellikleri
- Çoğu zaman kubbeli yapıları ile bilinirler.
- Anadolu coğrafyasında, Selçuklu ve beylikler ile yayılım göstermişlerdir.
- Mumyalık adı verilen bir kata sahiptirler.
- Tabanları silindirik biçimlidir.
- Kümbetlerin üst kısımları konik biçimindedir.
- Bağımsız olabilecekleri gibi camilere ya da medreselere bağlı olarak da inşa edilebilirler.
- Anadolu’da en çok Kayseri, Konya ve Erzurum civarında bulunmaktadırlar.
Kümbetler Neden Yapılmıştır?
Kümbetler, büyük devlet adamları ve din damlarını anmak için belirli bir mezar olması amacı ile yapılmış yapılardır. Müslümanlar ölülerini bu kümbetler içine gömdüğünden dolayı türbeye benzer bir yapıya sahip olduğu da söylenebilir. Selçuklu ve birçok beyliğin aynı dönemlerde birden fazla kümbet inşa ettiği bilinmektedir.
Özellikle 12. ve 13. yüzyılda çok sayıda kümbetin inşa edildiğini tarihi belgeler sayesinde bilmekteyiz. Bu yoğunluğun olma sebebindeki en büyük pay ise Anadolu Selçuklu Devleti’nde bulunmaktır. Bunun yanında birçok beyliğinde kümbet inşa etmesi bu yüzyılda yoğun rastlamamızın sebepleri arasında gösterilebilir.
Kümbet İlk Hangi Devlette Görülür?
Kümbet ilk Abbasi devletinde görülmüştür. Bununla birlikte ilk kümbet örneğininse Abbasi Halifesi Mutasım’ın annesi tarafından halife adına ilk defa Semerra’da yaptırdığı düşünülmektedir. 862 yıllarında tarihlenmiş ‘’Kubett-üs Süleybiye’’ adı da en eski olmanın bul olması ile bilinmekte olup birçok tarihçi tarafından Abbasi Devleti’nde ilk olarak görüldüğü düşünülmektedir.
Türbe ve Kümbet Arasındaki Fark Nedir?
Türbe ve kümbet arasındaki fark mimarı yapılarındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Kümbetleri kubbeleri silindirik sivri veya diğer farklı türlerde olurken türbelerin kubbesinin mimari yapısı yassı oval şekilde oluşmakta ve karşımıza çıkmaktadır. Bir başka şekilde ifade edecek olursak kümbetin üstü külah; türbenin ise kubbe ile örtülü olduğu bilinmektedir.
Ahlat Çifte Kümbetler Hangi Beyliğe Aittir?
Ahlat çifte kümbet Akkoyunlu Beyliğine aittir. İkisi yanyana olan kümbetlerden büyük olanı Akkoyunlulardan Bugatay Aka ile Şirin Hatun’a ait olurken küçük olan kümbetse Esen Tekin Hatun’a ait olan kümbettir. Bu çifte kümbetin ne zaman yapıldığı bilgisine ise Güney ve Batı cephelerindeki kitabelerden ulaşmaktayız. Bu kitabelerde ise 1280 tarihinde yapıldığı yazmaktadır.
Kümbet Dini Mimari Mi?
Kümbet, dini mimari içerisinde yer almaktadır. Bu kategori içerisinde yer alan ve bilinen mimari yapıları ise şu şekilde sıralayabiliriz: Camiler, mescitler, medreseler, ve külliyeler. Türk-İslam sanatları içerisinde önemli bir yer tutan dini mimariler arasında kümbetler de bulunmaktadır. Kümbetler Anadolu’nun her yerinde karşımıza çıkan yapılar olup Selçuklu Devleti ile Anadolu’da bu kadar yaygınlaşmıştır.
Üç Kümbetler Ne Amaçla Yapılmıştır?
Üç kümbetler yapılma amacı Anadolu eserlerinin arasında devlet ya da din alimlerinin mezar, türbe mimarisinin önemli bir yer tutmasından kaynaklanmaktadır. Üç Kümbetlerin, 12. ve 24. yüzyıllar arasında inşa edilmiş yapılar arasında yer aldığı düşünülmektedir.
İlginizi Çekebilir: Tımar Sistemi Nedir?
Üç Kümbet Hangi Devlete Aittir?
Üç kümbet Saltuklular’a ait olan bir yapıdır. Üç kümbetten en büyüğü ise Emir Saltuk’a ait olup 12. yüzyılın sonlarından yapıldığı düşünülmektedir. Diğer kümbetlerin ise kime ait olduğu bilinmemektedir. Bunun yanında ise 14. Yüzyılda inşa edildikleri tahmin edilmektedir. Üç kümbetler Anadolu’da en güzel kümbet örneklerinden birisi arasında yer almaktadır.
Kümbet Ne İçin Kullanılır?
Kümbet önemli ve büyük devlet adamlarının ya da din adamlarını anmak adına yapılmıştır. Mezarlarının belirli olması ve anılmalı adına yapılmış bir yapı olup anıtmezar adı ile de bilinmekte olan yapılardır.
Kümbet Kelimesi Cümle İçerisinde Kullanımı
Kümbet kelimesinin cümle içersinde kullanımına şu cümleleri örnek olarak gösterebiliriz.
- Kurumumuzun yapısı kümbet şeklinde yapılmıştı.
- Yeni verilen camiye kümbet şekli verilince çok daha hoş bir görüntüye sahip oldu.
- Evlerde kümbet için projelere ve projelerin gerekli izinlerine ihtiyaç vardır.
Kümbet Nerede Var?
Kümbet Doğu Türkistan’dan Anadolu’ya kadar Türklerin geçtiği, ayak bastığı her yerde bulunmakta olan bir yapıdır. Büyük Selçuklu Devleti ile hızla yayılan bu mimari yapı Anadolu üzerinde beylikler aracılığı ile de yoğun şekilde sayısını arttırmıştır. Anadolu’nun üzerinde geniş çapta kümbetlerin kültürüne sahip olduğu söylenebilir.
