Toplu iş sözleşmesi imzalanmazsa Anayasa Mahkemesi’nin 2021 yılında değiştirdiği görüşüne göre dayanışma aidatının ödenmesi halinde toplu iş sözleşmeleri hükümlerinden yararlanılabilecektir. Toplu iş sözleşmesi, işveren veya işveren sendikası ile toplu iş sözleşmesi imzalamaya yetkili işçi sendikası arasında imzalanan iş sözleşmesidir. Buna göre toplu iş sözleşmesi, bireysel iş sözleşmelerinin üzerinde bir sözleşme olmaktadır.
Emredici hükümlere haizdir. İşçi hakları lehine düzenlemeler barındırmaktadır. Bireysel iş sözleşmeleri ile çelişen hükümler olduğunda toplu iş sözleşmesi hükümleri uygulanır ancak bireysel iş sözleşmelerindeki hükümler işçi lehine ise, onlar uygulanır. Bu nedenle toplu iş sözleşmesi hiç imzalanmaz ise bu yönde bir koruma mevcut olmayacaktır. Öte yandan imzalanır ise toplu iş sözleşmesini imzalayan sendikaya üye olunma zorunluluğu yoktur. Dayanışma aidatı ödenmesi halinde sendika üyesi olmayan işçi de toplu iş sözleşmesinin hükümlerine tabi olacaktır.
Bir İşe Girerken Hangi Koşulda Toplu İş Sözleşmesi Yapılması Zorunludur?
Bir işe girerken hiçbir koşulda toplu iş sözleşmesi yapılması zorunlu değildir. Böyle bir zorunluluk getirilmesi Anayasa’da belirtilen çoğulculuk ilkesine aykırı olur. Buna göre işçinin işe başlarken imzaladığı sözleşme bireysel iş sözleşmesidir. İşçilerin toplu iş sözleşmelerinden yararlanmalarının şartları vardır. Bu şartları sağlamayan işçi, toplu iş sözleşmesinden yararlanmayacaktır.
Buna göre sendika üyesi olan işçinin sendikasından ayrılması ve aidat ödememesi halinde, sendika üyesi olmayıp dayanışma aidatı ödeyen işçilerin aidatlarının ödenmesinin kesilmesi halinde toplu iş sözleşmesinden yararlanma sona erer.
İş Sözleşmesi Yapmak Zorunlu Mu?
İş sözleşmesi yapmak yazılı olarak zorunlu değildir, en azından sözlü olarak zorunludur. İşçi, işverene bağımlı olarak bir ücret karşılığında iş gören kişidir. Buna göre yazılı bir iş sözleşmesi yapmak zorunlu değildir. Sözlü olarak da söz konusu iş ilişkisi kurulabilmektedir. Öte yandan işçinin talebi doğrultusunda işveren işçiye yazılı bir çalışma belgesi vermek zorundadır.
Çalışma belgesinin içeriğinde ne olması gerektiği İş Kanunu’nda belirtilmiştir. Buna göre kanun maddesinde açıkça görüldüğü üzere, iş sözleşmesi yapmayan işverenin işçinin talebi doğrultusunda çalışma belgesi vermesi zorunluluğu düzenlenmiştir. Mahiyetleri gereği çalışma belgesi ile iş sözleşmesi aynı değildir. Bu nedenle yazılı iş sözleşmesi yapmak zorunlu değildir.
İş Sözleşmesi Hangi Sebeplerle Sona Erer?
- İş sözleşmesi genel ve özel sebepler neticesinde sona erer. Buna göre işçi veya işverenin ölmesi halinde iş sözleşmesi sona erer. Kural olarak işverenin ölmesi doğrudan iş sözleşmesini sona erdirmez fakat yapılan iş daha çok işverenin kişisel alanı ile ilgili ise sona erer.
- Tarafların anlaşması ile sona erer. Buna göre ikale yöntemi ile taraflar her zaman anlaşarak iş sözleşmesini karşılıklı sona erdirebilirler. Bu durumda önemli husus sözleşme belirli bir şekilde yapıldı ise sona erdirme de bu şekle uyularak yapılmalıdır.
- Belirli süreli iş sözleşmesi yapılmış ise sürenin sonunda iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Buna göre ayrıca bir bildirim yapılmasına gerek yoktur.
- Belirsiz süreli sözleşmelerde fesih sürelerine uyularak sözleşme her zaman fesih edilebilir. Kimse kimseyle zorla çalıştırılamaz.
- Deneme süreli iş sözleşmelerinde iş sözleşmesi deneme süresi içerisinde sona erdirilebilir.
- İş Kanunu 24. ve 25. madde hükümleri gereğince işçi ve işveren, haklı neden dolayısı ile iş sözleşmesini fesih süresi vermeksizin sona erdirme hakkına sahiptir.
İş Sözleşmesi İmzalanırken Nelere Dikkat Edilmeli?
İş sözleşmesi imzalanırken iş sözleşmesinin kurucu unsurlarına ve işçilik hak ve alacaklarına dikkat edilmelidir. Buna göre İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca işçinin birtakım hakları mevcuttur. Buna göre öncelikle işçinin alacağı ücret ve bu ücretin hangi iş karşılığında alınacağının sınırlarının belirlenmesi şarttır. Bununla birlikte çalışma günleri ve saatleri, izin süreleri belirlenmelidir. İşçinin alacağı ek ödemeler, bayram ve tatil ücretleri belirlenmelidir. Son olarak iş sözleşmesinin fesih şartları kanuna aykırı olmayacak şekilde belirlenmelidir.
4857 Sayılı İş Kanuna Göre Hangi Süredeki İş Sözleşmelerinin Yazılı Şekilde Yapılması Zorunludur?
4857 sayılı İş Kanununa göre süresi 1 yıl veya daha uzun olan iş sözleşmelerinin kanunun 8. maddesi hükümlerine göre yazılı şekilde yapılması zorunlu bir unsurdur. Aksi halde İş Kanunu 99. madde hükümlerine göre işveren idari para cezası ile cezalandırılacaktır.
İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu Hangi Durumlarda Söz Konusudur?
İşçi ile işveren arasında bağımlılık ilişkisi, belirli bir iş karşılığında işverence ücret ödenmesi unsurları mevcut ise iş sözleşmesi yapılmış sayılmaktadır. İş sözleşmesi tarafların sözlü veya eylemleri ile oluşturabildikleri bir sözleşmedir. Buna göre birtakım durumlarda iş sözleşmesi yapılmasa dahi iş sözleşmesi vücut bulur. Buna göre süresi 1 yıl veya 1 yıldan uzun olan sözleşmelerin yazılı olarak yapılması şarttır. Süresi 1 ayı geçmeyen iş sözleşmelerinde çalışma belgesi ve yazılı iş sözleşmesi yapılması zorunluluğu yoktur.
İş Sözleşmesi İmzalamazsa Ne Olur?
İş sözleşmesi işveren tarafından imzalanmazsa idari para cezasına hükmolunur. Bununla birlikte iş sözleşmesi ile belirlenmesi gereken hakların ve bunlara ilişkin çalışma süresi gibi unsurlar tanık dahil her türlü delil ile ispat olunabilir. Buna göre iş sözleşmesinin imzalanması hem işveren hem de işçi açısından yararlıdır. İş akdinin ücret, çalışma şartları ve fesih gibi temel unsurları yazılı iş akdi ile belirlenir ise hakların kullanılmasında ve talebinde belirsizlik ortadan kalkar. Hak kayıplarının azami ölçüde önüne geçilmiş olur.
