Artikülasyon bozukluğu ses, hece veya kelimelerin yanlış şekilde kullanılmasıdır. Özellikle çocuklarda görülür ve tedavi edilmediğinde yetişkinlikte de devam eder. Artikülasyon bozukluğu yaşayan çocukların ne söylediklerini anlamak güçtür. Bu durum ise çocuğun hem sosyal yaşamında hem de okul yaşamında sorunlar yaşamasına yol açar. Bozukluğun şiddetine bağlı olarak artikülasyon etkisi değişebilir. Bazı durumlarda ufak bozukluklar olmasına karşılık tamamen anlaşılmayacak şekilde konuşma da görülebilir.
Artikülasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Artikülasyon bozukluğu belirtileri durumun şiddetine göre değişiklik göstermektedir. Bozukluğun etkisi az olduğu durumlarda çocuğun söyledikleri anlaşılmaktadır. Ancak ileri düzeyde konuşmalarını anlamak güç olmaktadır. Artikülasyon belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
- Bir ses yerine başka bir sesin aynı anlamda kullanılması; örneğin kar yerine kay denilmesi.
- Hecelerin yerini değiştirerek telaffuz edilmesi; örneğin portakal yerine porkatal denilmesi.
- Sözcüklerde bulunan sesleri yutmak veya hiç telaffuz etmemek; hastane yerine astane denilmesi,
- Sözcüklere fazladan ses eklemek; üzüm yerine yüzüm denilmesi.
- Bazı sesleri peltek olarak ifade etmek artikülasyon bozukluğu belirtileridir.
Bu belirtilerden hepsi olabileceği gibi bir tanesi de görülebilir. Özellikle küçük yaşlarda sözcükleri yanlış telaffuz edilmesi anne ve babalar için sevimli olarak gözükebilir. Ancak durum artikülasyon bozukluğuna işaret ediyorsa bu ilerleyen dönemlerde sorunlar oluşturacaktır.
Artikülasyon Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?
Artikülasyon bozukluğu tedavisi terapi ile mümkün olmaktadır. Çocuklar tüm sesleri belirli sıralar ile öğrenmektedir. Özellikle r ve z gibi telaffuzu zor olan sesler doğru olarak söylenmesi için ileriki yaşları beklemektedir. Bazen çocuklar bir sesi sözcük türüne göre doğru olarak kullanabilir ve zor olan sözcüklerde de yanlış çıkarabilir.
Genelde 7 – 8 yaşlarına gelindiğinde çocukların tüm sesleri doğru olarak üretmesi beklenir. Bu yaştan sonra konuşmasında bozukluk yaşanıyorsa kendiliğinden düzelme olasılığı düşüktür ve terapi alınmalıdır. Çocuğun konuşmasında yaşıtlarından farklılık – bozukluk olduğunu fark eden anne ve babalar konuşma terapistinden yardım almalıdır. Dil ve konuşma terapisti çocukta görülen konuşma sorunun neden kaynaklandığını ayrıntılı olarak inceleyerek uygun terapiyi sağlayacaktır. Tedavi sürecinde testler, terapiye başlama ve terapi sonuçları da aile ile eş zamanlı olarak paylaşılmaktadır.
Artikülasyon Bozukluklarının Nedenleri Nedir?
Artikülasyon bozuklukları nedenleri şu şekilde sıralanabilir;
- Yapısal anomaliler; ağız ve diş kısmında gelen sorunlar artikülasyon yaratabilir. Dudak veya damak yarıklığı, ağız ve yüzde oluşan anomaliler, dil bağı, diş bozukluğu seslerin yanlış telaffuz edilmesine neden olur.
- Nörolojik bozukluklar; beyin ve sinir sisteminden kaynaklı olarak konuşma kaslarının tam kontrol edilmemesi seslerin yanlış telaffuz edilmesine yol açacaktır.
- İşitme sorunları; doğuştan veya sonradan oluşan işitme sorunları seslerin hatalı çıkarılmasına yol açacaktır.
- Kaza ve travmalar; çocuğun travmalara bağlı olarak dil, dudak, damak kısımlarında meydana gelen biçimsel bozukluklar.
- Yanlış öğrenme; sözcüklerin ve seslerin yanlış öğretilmesi doğru telaffuzu güç hale getirecektir. Özellikle şiveye sahip olanlar için çocuğa iletilen sesler artikülasyon nedenleri arasında yer almaktadır.
Artikülasyon Bozukluğu Egzersizleri Nelerdir?
Artikülasyon bozukluğu egzersizleri durumun ilerlemesini önlemek ve bozukluğu geçirmek için tercih edilmektedir. Bu kapsamda;
- Dili dışarı çıkarmak
- Dili dudakların sağ ve soluna değdirmek
- Dili dışarı ve içeri hareket ettirmek
- Dili buruna değdirmeye çalışmak
- Dili çeneye doğru çıkarmak
- Dilin uç kısmını alt ve üst dişler ile ısırmak
- Dil ile dudakları yuvarlayarak yalama
- Dili üst damağa vurarak alt damaktan ses çıkmasını sağlamak
- Dil ucunu üst düşlerden en aşağıya ve sağ – soldakine değdirmek
- Dil ve dudakları ıslatmak artikülasyon bozukluğu egzersizleri olarak sayılmaktadır.
Artikülasyon Bozukluğu İçin Tekerlemeler
Artikülasyon bozukluğu için tekerlemeler seslerin doğru telaffuzuna yardımcı olacaktır;
- Dattiri dattirivalli / Vak vaksi vak vaksi / Birçok do birçok si / Ay çok mersi
- Bombili viçis / Narçis niçis narçis niçis / Aga vega naçis / Viçis naçis viçis naçis / Bom
- Uva/Uva tella/Antramartin/Marş marş ina/Antramartin/Marş Marş ina/ Fefe yumuşak ge / Burhaniye / Naciye
Artikülasyon Konuşma Nedir?
Artikülasyon konuşma havanın ses tellerinden geçerek dil, çene, diş ve dil ile damakta biçimlenerek doğru şekilde telaffuz edilmesidir.
Konuşma Bozukluğu Teşhisi İçin Hangi Doktora Gitmeliyim?
Artikülasyon veya konuşma bozukluğu teşhisi için dil ve konuşma terapistine gidilmesi gerekmektedir.
