Canlı ve Cansız Varlıklar 3. Sınıf Konu Anlatımı

3. Sınıf Fen Bilimleri dersi içerisinde yer alan bu derste, çevremizdeki örnekleri inceleyerek, varlıkları canlı ve cansız olarak sınıflandırmayı öğreneceğiz.

Çevremizdeki varlıkları canlı ve cansız varlıklar olarak inceleriz. İlk önce kısaca canlı varlık nedir sorusunun cevabını vererek başlayalım. Doğup büyüyen, üreyen ve ölen varlıklara canlı varlık denir. Buradan hareketle insan, kedi, ağaç gibi varlıklara canlı varlık diyebilirz. Canlı varlıklar beslenme, sindirim, solunum, boşaltım, salgı, hareket, duyarlık üreme davranışları gösterir. Canlı varlıklar bu davranışları ile yaşamsal faliyetlerini devam ettirirler.

Doğma, büyüme, üreme ve ölme özelliklerine sahip olmayan varlıklara ise cansız varlık denir. Örnek olarak masa, kalem ve deniz cansız varlıktır. Çevremizi gözlemlediğimizde canlı ve cansız varlıkların birlikte iç içe olduğunu görürüz. Canlı ve cansız varlıkların oluşturduğu yapı doğadır. İnsanlar toprağın üzerinde yaşar. Balıklar denizlerde yaşar. Bir varlığın canlı ya da cansız olduğunu belirleyen bazı özellikler vardır. Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için sahip oldukları bu özelliklere canlıların ortak özellikleri denir.

İçindekiler

Canlı varlıkların ortak özellikleri

Canlı ve cansız varlıklar birbirlerinden özelliklerine göre ayrılır. Bu yüzden canlıların ortak özellikleri önemlidir. Şimdi bu canlılık özelliklerini 3. Sınıf canlı ve cansız varlıklar konusuna uygun olacak şekilde kısaca özetleyelim:

Beslenme: Her canlı hayatını devam ettirebilmek için beslenmek zorundadır. İnsanlar 1 – 3 hafta süresince beslenme yapmazlarsa hayata veda ederler. Ayrıca insanlar 3 gün susuz kalırsa hayatları tehlikeye girer.
Büyüme: Canlı varlıklar gelişimlerine uygun olarak büyürler. İnsanların hayatı bebeklik, çocukluk, gençlik ve yaşlılık gibi dönemlerden oluşur. Çam ağacı küçük bir fidan olarak yaşama başlayıp 45 – 63 metre boya kadar ulaşır.
Gelişme: Gelişme kavramı büyümeden farklıdır. Çünkü canlı vücudunun bazı görevleri yapmak için olgunlaşmasına gelişme denir. Büyüme fiziksel olarak gelişme ile alakalı bir kavramdır.
Hareket etme: Bütün canlılar hareket eder. İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler hareket eder. Bu hareketleri gözümüzle çok rahat görürürüz. Peki ya bitkiler hareket eder mi? Bitkiler toprağın altında kökleri ile suya ulaşmak için hareket ederler. Ayçiçeği bitkisinin diğer adı günebakandır. Ayçiçeği gün içinde sürekli güneşe bakar ve hareket eder.
Solunum: Canlı varlıklar solunum yaparlar. İnsanlar oksijen alıp karbondioksit vererek solunum yaparlar. Balıklar denizlerde solunum yaparlar. Bitkiler solunumları gece ve gündüz arasında farklılık gösterir.
Boşaltım: Boşaltım yapmak canlı varlıkların ortak özelliğidir. Canlılar besinleri kullandıktan sonra artıkları vücutlarından dışarı atma ihtiyacı duyar. İnsanlar ve hayvanlar, içtikleri suyun bir kısmını ve vücutlarında meydana gelen atık ve zararlı maddeleri idrar ve ter ile dışarı atarlar. Bitkiler de terleme yolu ile boşaltım yaparlar.
Uyarılara tepki verme: Yüksek bir ses duyduğumuzda gözümüzü kırparak tepki veririz. Sıcak bir nesneye dokunduğumuzda elimizi hemen geri çekeriz. Böylelikle uyarılara tepki vermiş oluruz. Kediler kulaklarını sesin geldiği yöne doğru çevirirler. Küstüm otu bitkisi dokunulduğunda kendini hemen korumaya alır. Bu olay bitkilerin de uyarılara cevap verdiğinin kanıtıdır.
Üreme: Canlılar nesillerini devam ettirmek için ürer, yani çoğalır. Üreme, canlının kendisine benzeyen yavrular meydana getirmesidir.

Canlı ve cansız varlıklara örnekler

Canlı varlıklara örnekler: İnsan, kedi, köpek, geyik, aslan, zürafa, mikroskopla görülen canlılar, mantar, kuş, ağaç, çiçek, balık, atmaca, kartal gibi varlıklar canlı varlıklardır.

Cansız varlıklara örnekler: Taş, toprak, hava, su, masa, sıra, kalem, otomobil, kitap, kalem, defter gibi varlıklardır.