Cümlede anlam ilişkisi, cümlelerin birbirleri ile ilişki türlerini ifade eder. 4. Sınıf Türkçe müfredatı içerisinde yer alan bir konudur. Cümlede anlam ilişkisine yönelik sorulan sınav sorularında cümlelerin birbirleri ile hangi türden ilişkide olduklarına yöneliktir. Temel olarak cümlede anlam ilişkileri 8 temel kategoride incelenir. Bu kategorilerin her biri cümlenin farklı anlam türlerini anlatmaktadır.
Cümlede Anlam İlişkileri
Cümlede anlam ilişkileri 8 kategoriye ayrılır. Cümlelerin birbiri ile olan anlamları cümleler arası ilişki düzeyleri bu anlam türlerine göre belirlenir.
- Eş anlamlı cümleler,
- Yakın anlamlı cümleler,
- Zıt(karşıt) anlamlı cümleler,
- Neden(Sebep) sonuç ilişkili cümleler,
- Amaç sonuç ilişkili cümleler,
- Koşul sonuç ilişkili cümleler,
- Açıklama ilişkili cümleler,
- Karşılaştırma cümleleri.
1.Eş Anlamlı Cümleler
Eş anlamlı cümleler birbiri ile aynı anlamı taşıyan ve birbirinden farklı kelimeler ile yazılmış cümlelerdir. Taşıdıkları anlam aynı olsa da ifade ediliş biçimleri farklıdır. Eş anlamlı cümleler aynı konu ya da durumun farklı sözcükler ile ifade edildiği cümleler olarak bilinir.
Eş Anlamlı Cümlelere Örnekler
“Bu odanın yarısı doludur.” Cümlesi ile “Bu odanın yarısı boştur.” Cümleleri birbiri ile anlam ilişkisi yönünden eş anlamlı cümlelerdir. Her iki cümle de aynı anlamı verir ancak ifade ediliş biçimleri ve kullanılan kelimeler birbirlerinden farklıdır. Konu ile ilgili başka örnekler;
- Bardağın yarısı doludur. – Bardağın yarısı boştur.
- Konu genel hatları ile işlenmiştir. – Konu detaya inilmeden işlenmiştir.
2.Yakın Anlamlı Cümleler
Yakın anlamlı cümleler birbiri ile benzer anlam taşıyan cümlelerdir. Cümleler neredeyse aynı anlamı ifade etse de ifade ediliş biçimleri birbirinden farklıdır.
Yakın Anlamlı Cümlelere Örnekler
“Bütün yıl sınav için hazırlandı.” Cümlesi ile “Yıl boyunca sınav için ders çalıştı.” Cümleleri birbiri ile yakın anlamlıdır. İfade ediliş biçimleri birbirinden farklı olsa da ifade ettikleri anlam aynıdır.
- Gün boyunca sadece televizyon izledi. – Bütün gün televizyon izlemekten başka bir şey yapmadı.
- Bütün kitabı bitirmem 1 ayımı aldı. – Elimdeki kitap tam 1 ayda bitti.
- Kitap yazmak herkesin yapabileceği bir iş değildir. – Sadece edebi bilgisi ve hayal gücü yüksek olan kişiler kitap yazabilir.
3. Zıt (Karşıt) Anlamlı Cümleler
Zıt anlamlı cümleler birbiri ile zıt anlam taşıyan cümleleri ifade eder. Cümlelerin taşıdıkları anlam karşılaştırıldığında zıtlık fark edilir. Cümlelerin zıt anlamlı olarak sınıflandırılmasında cümlelerin ifade biçimleri önemlidir. Konu aynı olsa da çıkarılan anlamlar birbiri ile zıt olmalıdır.
Zıt Anlamlı Cümlelere Örnekler
- Masanın rengi siyahtır. – Masanın rengi beyazdır.
- Çalışan insanlar yorulur.- Çalışan insanlar dinç kalır.
- Sanayileşme ile birlikte ekonomik gelişme artmıştır. – sanayileşme insanların soluyabileceği oksijen oranının düşmesine neden olmuştur.
4. Neden Sonuç İlişkili Cümleler
Neden sonuç ilişkili cümleler birbiri ile sebep sonuç ilişkisi içerisinde olan cümlelerdir. Bir iş ya da durum söz konusu olduğunda bu cümleler birbirinin nedeni ve sonucu olarak var olur. Bu tip cümleleri tespit etmek için sonuç cümlesine neden sorusu sorulur. Sebep cümlesi neden sorusuna cevap veren cümle iken ortaya çıkan olay ya da durumu ifade eden cümle sonuç cümlesidir.
Neden Sonuç Cümlelerine Örnekler
- Yaz geldiği için havalar ısındı.
- Okullar açıldığı için sabah erken kalkıyorum.
- Düştüğüm için dizim kanadı.
- Alelacele evden çıkınca çantamı unuttum.
5. Amaç Sonuç İlişkili Cümleler
Amaç sonuç ilişkili cümleler birbiri ile bir amaca bağlı ilişki içerisindedir. Bu tip cümlelerin tespit edilmesinde hangi amaçla sorusu sorulur. Yapılan eylem ya da gerçekleşen durumun hangi amaçla gerçekleştiği sorusunu cevaplayan cümle amaç cümlesi iken eylem ya da durumu ifade eden cümle sonuç cümlesidir.
Amaç sonuç Cümlelerine Örnekler
- Bu sınavı geçmek için çok çalıştı.
- Üniversiteye gidebilmek için para biriktirdi.
- Sağlıklı olabilmek için spor yapıyorum.
6. Koşul Sonuç İlişkili Cümleler
Koşul sonuç ilişkili cümleler birbiri ile bir şarta bağlı olarak ilişkilendirilir. Burada tek bir cümlede koşul sonuç cümlesi görmek de mümkündür cümleler arasında koşul sonuç ilişkisi görmek de mümkündür. Temel olarak sonuç cümlesi belli bir şart içeren koşul cümlesine bağlıdır.
Koşul Sonuç Cümlelerine Örnekler
- Derslerinden geçerken yazın çok güzel bir tatil yapabilirsiniz.
- Malzemeleri doğru oranda karıştırırsan harika bir yemek yapabilirsin.
- Hava güzel olursa parka gidebiliriz.
7. Açıklama İlişkili Cümleler
Açıklama ilişkili cümleler önce sonuç sonra neden içeren cümlelerdir. Neden sonuç cümlelerinin tam zıttı olarak da bilinmektedir. Açıklama ilişkili cümlelerde önce sonuç sonra neden ortaya çıkar.
- Kaybolduğunda onu hiç aramadı. Demek ki onu hiç sevmiyormuş.
- Üniversite sınavında çok düşük puan aldı. Belli ki sınava hiç çalışmamış.
8. Karşılaştırma Cümleleri
Karşılaştırma cümleleri birbiri ile kıyaslanan iki konu ya da olayı kapsar. Cümleler arasında ya da tek bir cümle içerisinde karşılaştırma söz konusu ise bağlantılı bulunan bir özellik de vardır. Karşılaştırma cümlelerinde göre ifadesi sıkça kullanılır.
Karşılaştırma Cümlelerine Örnekler
- Yaz aylarında hava sıcaklığı kış aylarına göre daha sıcaktır.
- Akdeniz iklimi karasal iklime oranla daha nemlidir.
- Onun boyu Esra’nın boyundan daha uzundur.
Anlam İlişkisi Bakımından Farklıdır Ne Demek?
Anlam ilişkisi bakımından farklıdır demek, cümlelerin birbirleri ile kurdukları anlam ilişkilerinin diğerlerinden farklı olması anlamına gelir. Soru kalıbı olarak sıkça öğrencilerin karşısına çıkan bu kalıp cümlelerin birbiri ile kurdukları anlam ilişkilerinin belirlenmesi ve farklı olanın tespit edilmesi gerektiğini ifade eder.
Anlamca En Yakın Cümle Ne Demek?
Anlamca en yakın cümle demek cümleler arasındaki anlam ilişkisi incelenirken temel alınan cümle ile diğer cümleler arasında bir değerlendirme yapılarak en yakın anlamlı cümlenin tespit edilmesi demektir. Soru kalıbı olarak anlamca en yakın cümle sorulduğunda esas cümle ile en yakın anlamda bulunan cümle tespit edilmelidir.
