Dolaylı anlatım, anlatım türü açısından bir konuyu doğrudan değil, farklı göstergeler üzerinden anlatmaya dayanmaktadır. Birisinin sözleri, konuşmaları, ifadelerindeki temel yargıyı bozmadan anlatmaktır. Dolaylı anlatım yapılırken genelde “dedi, söyledi, belirtti, ifade etti, açıkladı” gibi eylem sözcükleri kullanılmaktadır. Dolaylı anlatım hem başkalarından alınan ifadeleri aktarmak hem de dilin daha zengin olarak kullanılması açısından önem taşır.
Dolaylı anlatım olmadan başkalarının ifadelerini aktarmak da zor olacağından dilin vazgeçilmez özellikleri arasında dolaylı anlatım yer almaktadır. Dolaylı anlatımda başka kişilerin ifadeleri doğrudan kullanıldığı gibi aynı zamanda kişi tarafından değişikliğe uğratılması da söz konusu. Temel olarak ise anlam korunmaktadır.
Dolaysız Anlatım Nedir?
Dolaysız anlatım sözün, ifadenin, cümlenin herhangi bir değişiklik yaşamadan, olduğu gibi aktarılmasıdır. Herhangi konuda kişilerin görüş ve ifadeleri değişikliğe uğramadan verilmektedir. Genelde tırnak içinde ifade edilen dolaysız anlatım cümleleri alıntı olarak da görülebilir. Bir konuda açık bir şekilde ifadeler kullanmak da yine dolaysız anlatım olarak kabul edilecektir.
Dolaylı Anlatım Örnekleri
Dolaylı anlatım örnekleri şu şekilde sıralanabilir;
- “Tekrar geleceğim zaman yine görüşeceğiz,” sözünün “Yine geldiğinde görüşecekmiş,” şeklinde ifade edilmesi anlam korunsa da değişikliğe uğratıldığı için dolaylı anlatım örneğidir.
- Bu yolun nerede bittiğini öğrenmek istediğini söyledi.
- Onunla bir daha hiçbir koşulda görüşme yapmayacağını ifade etti.
- Orhan Pamuk eserlerinde tamamen hayal gücüne yer vermediğini belirtti.
- Ünlü oyuncu, başarılı olmak için çok çalışmak gerektiğine vurgu yaptı.
- Doktor, ilaçların mutlaka alınması gerektiğini belirtti.
- Onunla tekrardan görüşmeyeceğini katı bir şekilde söyledi.
- Arkadaşım da bu kitabı çok beğendiğini söylemişti.
- Sevgisizlik cehennemidir diye konuşuyor Dostoyevski.
- Ünlü marka son modelinde batarya sorunu olduğunu belirtti.
Dolaysız Anlatım Örnekleri
Dolaysız anlatım örnekleri şu şekilde sıralanabilir;
- Edgar Allan Poe “Korku, insanın en temel duygusudur,” diyerek korkulara işaret etmiştir.
- Yaşlı adam yanındaki arkadaşına eğilerek “Geç oldu, haydi kalkalım,” dedi.
- “Damlaya damlaya göl olur,” demiş atalarımız.
- Descartes’in en ünlü sözü “Düşünüyorum, öyleyse varım,” sözüdür.
- “Buradan yol geçmiyor, niye buraya geldik ki?” diye söylendi kendi kendine.
- Maliye Bakanı “Ekonominin kötü gidişini durdurmak istiyoruz,” şeklinde açıklama yaptı.
- Ünlü sporcu başarısını “Çok mutluyum, ne söylemeyeceğimi bilemiyorum,” diyerek değerlendirdi.
- Öğrenciler hep bir ağızdan “Bir daha öğretmenimizi üzmeyeceğiz,” diye bağırdı.
- “En büyük çekince, başkalarından daha aşağıda olduğunu düşünmektir,” diyor Tao.
- Tabelada “Hız sınırı 50” uyarısı yer alıyordu.
- “Dolaysız anlatım konusu iyi anlaşılmalı” dedi öğretmen.
Dolaylı Anlatım Doğrudan Anlatım Farkı
Dolaylı anlatım ile doğrudan anlatım farkı kullanılan sözcüklerdir. Doğrudan anlatım cümlelerinde başkasına ait olan bir söz hiçbir şekilde değiştirilmeden olduğu gibi aktarılır. Bu ifadeler alıntı olduğu için de tırnak içinde gösterilir. Tırnak işaretinin yanında virgül ile de kullanılabilir.
Dolaylı anlatım ise başkasından alınan sözün cümledeki yargıda değişiklik olmadan, kişinin kendi seçtiği sözcükler ile aktarılmasına denilmektedir. Dolaylı anlatım cümlelerin sonunda “söyledi, demiş, açıkladı” gibi eylem bildiren sözcükler de bulunmaktadır.
Doğrudan anlatımlı cümle örnekleri;
- “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir,” diyerek Atatürk bilimsel gelişmeye vurgu yapmıştır.
- “Kalem, kılıçtan keskindir,” der bir atasözü.
Dolaylı anlatım cümle örnekleri;
- Atatürk yaşamda en büyük amacın bilim olduğunu söylemiştir.
- Kalem bazen kılıçtan çok daha keskin olabilir.
Dolaylı Anlatım Tanık Gösterme Olur Mu?
Bir düşüncenin savunulması, doğruluğunun kanıtlanması, aynı görüşün paylaşılması, desteklenmesi veya karşıt görüşün ifade edilmesi amacıyla yazı ve konuşma dilinde alıntı yapılabilir. Bu durumu desteklemek için de tanık gösterme tercih edilir. Tanıklığına başvuru yapılan kişinin alanında yetkin olması gerekmektedir. Konuşan veya yazar da yetkin olan kişinin sözünü kendi sözcükleri ile anlamı değiştirmeyecek şekilde kullanması halinde dolaylı anlatım yapmış olur.
Bu bakımdan dolaylı anlatımda tanık gösterme yapılabilmektedir. Sözün tamamının veya bir bölümünün olduğu gibi aktarılması ise doğrudan anlatım olacaktır. Tanık gösterme iki yol ile gerçekleşmektedir. Yazar, tanığın sözünden yola çıkarak onun inandırıcılığı ile düşünceleri geliştirecektir. Diğer yandan kendi görüşünü belirttikten sonra da tanığa başvuru yaparak düşüncesini inandırıcı hale getirmeye çalışacaktır. Tanık gösterme her durumda unvan sahibi olanlar için geçerli olmaz. Atasözleri de doğrudan tanık gösterme açısından tercih edilebilir.
