Tartışmacı anlatım, yazı veya konuşma sırasında düşünce ve kanıları değiştirmek için kullanılır. Anlatıcı tarafından öne sürülmekte olan düşüncenin kabul edilmesi ve doğrulanması için çaba gösterilir. Bu bakımdan kıyaslama yapılan şey hakkında da karşı çıkış ve değiştirme isteği mevcuttur. Anlatıcı tarafından karşı çıkılana karşı değiştirme isteği söz konusu olur.
Bu anlatım türünde düşünceyi geliştirirken aynı zamanda ilişki kurma, kanıtlama ve tanık gösterme gibi özelliklerden de yararlanılır. Metinlerde iki karşıt düşünce ele alınarak anlatıcı tarafından savunulan öne çıkarılabileceği gibi bir düşüncenin farkı tarafları da ele alınabilmektedir. Bu kapsamda da metinlerde iki temel görüş; tez ve antitez hakimdir.
Tartışmacı Anlatımın Özellikleri Nelerdir?
Tartışmacı anlatımın özellikleri şu şekilde sıralanabilir;
- Dil çoklukla göndergesel işlevde kullanılmaktadır.
- Düşünce ve duygular net, anlaşılır ve sade biçimde anlatılır.
- Anlatımda gösterişli ifadelerden kaçınılır, gösterişsiz bir ifade korunur.
- Karmaşık ve anlaşılması güç ifadelerden uzak durulur, bunun yanında teknik ifadelere yer verilebilir.
- Akışı bozan ve söylenmesi zor olan ifadeler bulunmaz.
- Farklı bakış açısının bulunduğu konuları işlemek için daha uygundur.
- İhtimalden çok kesinlik bildiren ifadeler yer alır.
Tartışmacı Anlatım Örneği
Tartışmacı anlatım örneği iki karşıt kıyaslama için şu şekilde yapılabilir;
“Kış aylarını sevenler çok fazla. Etrafımda bu kişilerin sayısı o kadar çok ki, bir an kendim de kışı sevdiğimi düşünmeye başladım. Ancak ben kış insanı değil yaz insanıyımdır. Kış her ne kadar daha romantik, sakin ve etkileyici gelse de bana kalırsa sadece soğuktur. Bir kere düşünün, soğukta ısıtma sorununuz olacak ki masraf demek. Bunun yanında araba kullanamazsınız, kayıp kaza olmasın diye. Taksi veya toplu taşıma kullanmak zorundasınız.
Bir yere giderken kat kat giyinip gittiğiniz yerde de onları çıkarmalısınız. Ayrıca dışarıda yapacak hiçbir şey kalmaz, ne parkta oturur ne de bir yerlerde kafa dinleyebilirsiniz. Bunun yanında güzellik nerede? Sadece etrafın beyaza bürünmesi mi? Halbuki yazın dışarıda tüm renkleri görebilirsiniz.”
Tartışmacı anlatım örneğine tek bir konu üzerinden örnek şu şekilde verilebilir;
“Yazın sevdiğim yönleri ve sevmediğim tarafları bulunuyor. Her şeyden önce yaz, rahatça dolaşmak için idealdir. İstediğiniz yere gidebilir, kamp yapabilir veya yürüyebilirsiniz. Bunları başka mevsimlerde yapmak güçtür. Ancak yazın sevmediğim tarafı sürekli terletmesi ve insanı halsiz bırakması. Böyle olunca da yürümeye veya dolaşmaya pek haliniz kalmıyor.”
Tartışmacı Anlatımda Hangi Zaman Kullanılır?
Tartışmacı anlatımda zaman dilimi çeşitlidir. Anlatım zamanına bağlı olarak geçmiş, şimdiki ve geniş zaman kullanılır. Özellikle geçmiş kavram veya olaylara dair tartışmacı anlatım tercih ediliyorsa bu durumda geçmiş ve geniş zaman bir arada kullanılmaktadır. Tartışmacı anlatım için zaman çekimlerinin temel belirleyiciliği bulunmaz.
Tartışmacı Paragraf Nedir?
Tartışmacı paragraf, asıl yargının belirtildiği paragraf bütünüdür. Genelde tartışmacı anlatılarda öncelikle bir giriş kısmı bulunur. Bu giriş kısmı okura veya dinleyiciye hangi konuda tartışma yapılacağına dair fikir vermektedir. Giriş kısmından sonra tartışmanın başladığı kısım tartışmacı paragraf olmaktadır. Bu paragraf kapsamında anlatıcı görüşlerini sıralamaya başlar. Eğer kendi savunduğu görüşü başka bir görüş ile kıyaslıyorsa kıyas yapılan da yine bu paragraf içerisinde kendisine yer bulur.
Tartışmacı paragraf sayısı anlatının türüne göre değişebilir. Özellikle araştırma ve inceleme çalışmalarında tartışma paragrafları oldukça fazladır. Bu fazlalık kıyaslama, öne çıkarma ve savunma amaçlı pek çok konuyu barındırabilir. Eğer tartışma kısa tutulmak isteniyorsa paragraf sayısı da az olacaktır.
İlginizi Çekebilir: Dolaylı ve Dolaysız Anlatım Nedir?
Tartışmacı Anlatım Nasıl Anlaşılır?
Tartışmacı anlatım anlamak için şu noktalara bakılabilir;
- Anlatımda yargı bildiren,
- Kıyaslama ve değerlendirme ifadeleri varsa,
- Anlatıcı bir şeyi öne çıkarmaya çalışıyorsa,
- Net ifadeler ile kendi görüşünü açıklıyorsa tartışmacı anlatım söz konusu olacaktır.
Açıklayıcı ve Tartışmacı Anlatım Farkları
Açıklayıcı ve tartışmacı anlatım farkları şu şekilde sıralanabilir;
- Açıklayıcı anlatım bilgiye dayalıdır ve bilgiyi vermekle yetinir. Tartışmacı anlatımda ise anlatıcı kendi görüş ve kanılarını da dahil eder.
- Açıklayıcı anlatımda tek konu işlenir.
- Tartışmacı anlatımda sohbet havası hakimdir.
Eleştiride Tartışmacı Anlatım Kullanılır Mı?
Eleştire tartışmacı anlatım kullanılabilir. Özellikle eleştiri yapılan şeyin daha iyi kavranması için bu anlatım biçimi özellikle edebi eser eleştirilerinde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.
