Sıvıların hacmi dereceli silindir (beher) ile ölçülmektedir. Bilindiği üzere uzayda yer kaplayan tüm cisimler madde olarak ifade edilmektedir. Maddenin bu tanımının altında yatan bir diğer tanımı ise, belirli bir kütlesi ve hacmi olan cisimler şeklindedir. Madde miktarı olarak tanımlanan kütle ile bir cismin uzayda kapladığı alan olarak tanımlanan hacim, tüm maddeler için ortak olan özellikler arasında bulunmaktadır.
Maddenin sıvı, katı ve gaz ve plazma olmak üzere 4 temel hali vardır. Maddeler hal değişimi ile bir formdan diğer bir forma geçse de madde olmaları konusunda bir şey değişmemektedir. Dolayısıyla hem katıların hem sıvıların hem de gazların belirli bir hacmi bulunmaktadır. Söz konusu hallerdeki maddelerin hacimlerini ölçebilmek için ise farklı aletler geliştirilmiştir. Şimdi birlikte bu aletleri detaylı olarak öğrenelim.
Sıvıların Hacmi Nasıl Ölçülür?
- Adım 1: Hacmi ölçülmek istenen sıvı belirlendikten sonra bir adet dereceli silindir temin edilmesi gerekmektedir. Dereceli silindir ya da beher olarak bilinen bu kabın üzeri eşit aralıkla çizilerek bir derecelendirme sistemi elde edilmiştir.
- Adım 2: Hacmi ölçülecek sıvı dikkatli bir şekilde dereceli silindire aktarılmaktadır.
- Adım 3: Sıvının hangi dereceye kadar yükseleceği beklenmektedir.
- Adım 4: Sıvının yükselmeyi bıraktığı noktada ulaştığı seviyenin hangi dereceye denk geldiğine bakılmaktadır. Söz konusu derece sıvının hacmini ifade eden değerdir. Bu değer genellikle litre cinsinden verilmektedir.
Sıvı hacmi ölçme yukarıda belirtilen adımları takip ederek yapılmaktadır. Kavraması ve uygulaması oldukça basit olan bu yöntemin temel taşı beher olarak bilinen dereceli silindirdir. Bir laboratuvar malzemesi olan ve dolayısıyla da genellikle laboratuvarlarda bulunan bu kap ile kolayca sıvı hacmi ölçülebilmektedir.
Katıların Hacmi Ne İle Ölçülür?
Katılar hacmi de tıpkı sıvılar gibi dereceli silindir yardımı ile ölçülmektedir. Katı, maddenin dört temel halinden biridir ve atomlar arasındaki boşluğun en az olduğu hal olarak bilinmektedir. Katıların kütlesi, hacmi ve şekli belli olmakla birlikte, herhangi bir çevresel etkiye maruz kalmadığı sürece değişmemektedir. Katılar sıvılar gibi akışkan değildir ve katı hal atomların en yavaş hareket edebildiği haldir.
Katıların belirli bir hacmi bulunduğuna göre bunu ölçmek için geliştirilen bir yöntem de bulunmaktadır. Katı maddelerin hacimlerini öğrenmemizi sağlayan bir formül bulunmaktadır. Bu formül şu şekilde ifade edilebilir: Hacim = En × Boy × Yükseklik. Bununla birlikte tüm bu bilgilere sahip olunmadığında ya da pratik bir yöntem kullanılmak istendiğinde beher kullanılmaktadır. Peki sıvılar için kullanılan bu kap katılara nasıl uyarlanmaktadır? Şimdi birlikte bu sorunun cevabını öğrenelim.
Katıların Hacmi Nasıl Ölçülür?
- Adım 1: İlk olarak dereceli silindirin içerisine belirli miktarda sıvı konulmaktadır. Bu miktar genellikle 40 mL olmaktadır.
- Adım 2: Behere koyulan su 40 mL değilse ne kadar olduğu ölçülüp kaydedilmektedir.
- Adım 3: Hacmi ölçülmek istenen katı madde suyun içerisine bırakılmakta ve su seviyesinin son hali kontrol edilmektedir.
- Adım 4: Suyun son hacminden, katı konulmadan önceki hacmi çıkartılmalıdır.
Katı hacmi ölçme bu şekilde yapılmaktadır. Sıvılardan yardım alınarak uygulanan bu yöntemde katıların sıvı içerisinde çözünmüyor oluşu kullanılmaktadır. Suyun son hacminden ilk hacminin çıkartılması ile elde edilen sonuç katı maddenin hacmini ifade etmektedir.
Gazların Hacmi Ne İle Ölçülür?
Gazların hacmi, gaz hacmi ölçme düzeneği olarak adlandırılan bir sistem ile ölçülmektedir. Gazlar maddenin en düzensiz ve akışkan halidir. Gaz halde moleküller birbirinden bağımsız olarak hareket etmektedir. Bu formdaki maddeler konuldukları kabın içerisini doldurmakta ve kabın hacmini almaktadırlar. Ancak gazların bulundukları kaptan bağımsız hacmi de bulunabilmektedir.
Gazların Hacmi Nasıl Ölçülür?
- Adım 1: Gaz, bir hortum kullanılarak içi su dolu ve ters çevrilmiş olan silindire aktarılmaktadır.
- Adım 2: Gaz silindirin içine dolmakta ve suyun yerini almaktadır.
- Adım 3: Gaz hacmi ölçme için azalan su seviyesinin hacmi kontrol edilmekte ve gazın hacmine ulaşılmaktadır.
