Atmosferin katmanları, yer ya da deniz seviyesinden başlayarak 1000 km yüksekliğe kadar ulaşan, sıcaklık farklarına bağlı olarak belirlenmiş, farklı yapılara sahip hava katmanlarıdır. Yerden başlayarak gökyüzüne doğru sırasıyla atmosferin katmanları, aşağıdaki gibidir:
- Troposfer
- Stratosfer
- Mezosfer
- Termosfer
- Ekzosfer
Görüldüğü gibi, atmosfer kaç tabakadan oluşur? sorusunun cevabı, 5 katman şeklindedir. Coğrafya atmosferin katmanları soruları nedeniyle, bu katmanları yazımızda detaylı olarak inceleyeceğiz.
Atmosferin katmanlarını incelemeden önce, atmosfer nedir sorusuna da cevap verelim:
Atmosfer Nedir?
Atmosfer, dünya ve diğer gezegenlerin yüzeylerini çevreleyen gaz tabakasıdır. Dünyanın atmosferi, yaklaşık olarak deniz seviyesinden 1000 km yüksekliğe kadar uzanır ve çoğunlukla azot (%78) ve oksijen (%21) gazlarından oluşur. Atmosfer, aynı zamanda su buharı, karbondioksit, neon, helyum ve metan gibi diğer gazları da içerir.
Atmosfer, dünya üzerindeki yaşamın devamı için çok önemlidir. Güneş’ten gelen ısıyı tutar ve dağıtır, zararlı güneş ışınlarını filtreler ve yeryüzündeki iklimi, hava hareketlerini ve diğer doğal olayları etkiler. Atmosfer aynı zamanda yıldızları ve gezegenleri gözlemleme konusunda da önemlidir.
Atmosfer, katı ve sıvı yüzeylerle temas eden bir tabakadır ve bu nedenle yüzeydeki olaylar atmosferdeki olayları etkileyebilir. Örneğin, orman yangınları veya volkanik patlamalar, atmosferdeki hava kalitesini etkileyebilir ve küresel ısınma atmosferdeki sıcaklık değişimlerine neden olabilir. Atmosfer, dünyanın katmanları arasındadır ve hava küre olarak da bilinir.
Atmosferin En Üst Katmanı Hangisidir?
Atmosferin en üst katmanı ekzosferdir. Yerden 500 km yükseklikte başlar ve 10.000 km’ye kadar ulaşır. bu nedenle, ekzosferin yoğunluğu çok düşüktür. O kadar düşük bir yoğunluğa sahiptir ki, içindeki hidrojen ve oksijen atomları nadiren birbirine temas eder. Ekzosferin diğer katmanlar gibi belirgin sınırları yoktur, hava yoğunluğu azalarak biter ve uzay boşluğu ile geçişkendir. Bu katmanın ötesinde gerçekleşen olaylar, astronominin alanına girmektedir.
Atmosferin Bulutlu Katmanı Neresidir?
Atmosferin bulutlu katmanı, stratosferdir. Dünyamızda iklim olaylarının meydana geldiği, meterolojik etkilerin en yoğun olduğu katman olan stratosferde, yoğun bulut oluşumu gerçekleşmektedir. Bunun nedeni, atmosferdeki su buharının %99’unun bu katmanda bulunmasıdır.
Bulutlarla ilgili bilgileri ve hangi katmanda meydana geldiklerini bize anlatan bilim dalı, Nefoloji olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca, atmosferin bulutlu katmanı Codycross bulmacasında da çıkmaktadır ve cevabı Stratosfer şeklindedir.
Atmosferin Katmanları ve Özellikleri
Atmosferin katmanları nelerdir sorusunu, troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve ekzosfer şeklinde cevaplamıştık. Peki atmosferin katmanları ve görevleri nedir, gelin birlikte inceleyelim:
1. Troposfer
Yerden 10 km yüksekliğe kadar ulaşan atmosferin ilk katmanı troposfer, içinde bulunduğumuz ve meteorolojik olayların gerçekleştiği katmandır. Troposferin sınırına doğru yaklaştığımızda, hava sıcaklığı düşmeye ve basınç azalmaya başlar. Rüzgar, troposferde yoğun olarak eser. Atmosferin en alt katmanı olarak da bilinir.
Atmosferin ilk katmanı troposferdir. Solunum yaptığımız anlamda atmosferin bulunduğu katman da, yine troposferdir.
2. Stratosfer
Yerden yüksekliği 10 ile 50 km arasındadır. Stratosfer, ozon gazı (O₃) açısından çok yoğundur ve bu güneşten gelen UV ışınlarını emerek, bizi onların zararından korur. Bu nedenle, troposfere göre daha sıcaktır. Meteorolojik olaylar bu bölgede etkili olmadığından, sert rüzgarlar yoktur ve bu nedenle daha rahat uçuş deneyimi için yolcu uçakları, stratosferin ilk birkaç kilometresinde uçar.
3. Mezosfer
Yerden yüksekliği 50 ile 85 km arasındadır. Bu katmanda sıcaklık tekrar düşmeye başlar ve -100 dereceye ulaşır. Benzer şekilde hava yoğunluğu da azalmaya, yani atmosfer incelmeye başlar ve deniz seviyesindekinin %1’i seviyesine düşer. Bu katmanda nefes almak mümkün değildir.
4. Termosfer
Yerden yüksekliği 85 – 100 km arasından, 500 km’ye kadar çıkar. Burada güneşten gelen X-ışınları nedeniyle hava tekrar ısınmaya başlar ve sıcaklık yüzlerce dereceye kadar çıkabilir. Fakat termosferin yoğunluğu çok düşük olduğu için, bu sıcaklık hissedilebilir düzeyde değildir. Bu katmanda atmosferin inceliği nedeniyle, termosferde giden bir uçağın içinde olsaydık, etrafımızı hava gibi değil, siyah uzay gibi görürdük. Dünyanın yörüngesindeki iletişim uydularının çoğunluğu bu katmandadır. Ayrıca, Uluslararası Uzay İstasyonu da, termosferdedir.
5. Ekzosfer
Yukarıda da açıkladığımız gibi, atmosferin en üst katmanı ekzosferdir. Burada artık kendimizi tamamen uzayda gibi hissederiz ve aşağı doğru baktığımızda, dünyanın yuvarlaklığını rahatça görebiliriz. Başka bir deyişle, dünyanın en dış katmanı, ekzosferdir.
Gördüğünüz gibi atmosferin katmanları özellikleri bu şekildedir. Atmosferin ilk katmanı troposfer, son katmanı ise ekzosferdir. Atmosferin katmanları örnekler, auroranın termosferde oluşması, uçakların stratosferde uçması ve bulutların troposferde oluşması şeklinde özetleyebiliriz.
İyonosfer Hangi Katmandadır?
Termosfere aynı zamanda İyonosfer de denmektedir. Bunun nedeni, güneşten gelen radyasyonun elektronları moleküllerden ve atomlardan uzaklaştırıp, onları pozitif bir yük ile “iyonlara” dönüştürmesidir. İyonosferin başka bir görevi de, radyo dalgalarını yansıtarak, onların uzak yerlerden bile dinlenebilmelerini sağlamaktır.
Aurora Hangi Katmanda Oluşmaktadır?
Aurora Borealis, ya da diğer adıyla Kuzey Işıkları, termosferde oluşmaktadır. Başka bir deyişle, Aurora neden olur sorusuna, termosferdeki iyonizasyon nedeniyle olur diye cevap verebiliriz. Güney yarımkürede gerçekleşen aurora ise, Aurora Australis olarak adlandırılır.
Not: Aurora, benzer bir kelime olan aura ile karıştırılmamalıdır.
Atmosferin Katmanları ile İlgili Bilgiler
Atmosfer Katmanları Neden Oluşur?
Atmosfer katmanları, değişik gazlardan oluşur. %78 nitrojen, %21 oksijen, %0,9 argon ve %0,1 diğer gazlar bulunur. %0,1 ile ifade ettiğimiz diğer gazlar, sırasıyla karbon dioksit, metan, su buharı ve neon içerir.
Hava Olayları Atmosferin Hangi Katmanında Gerçekleşir?
Hava olayları, yani meteorolojik olaylar, atmosferin Troposfer katmanında gerçekleşir. Yani, hava olayları, 10 km yüksekliğe kadar gerçekleşir ve bu katmanda bolca rüzgar eser.
Atmosferin En Kalın Katmanı Hangi Katmandır?
Atmosferin en kalın katmanı termosferdir. Yeryüzünden yukarı doğru 85. km civarında başlar ve 500 km civarına kadar sürer.
Atmosferin En Soğuk Katmanı Hangisidir?
Atmosferin en soğuk katmanı Mezosfer şeklindedir. Bu katmanda hava sıcaklığı -100 dereceye kadar düşer. Hava yoğunluğu da çok düşüktür ve bu nedenle mezosferde nefes almak imkansızdır.
Atmosferin Hangi Katmanı Güneşten Gelen Zararlı Işınları Engeller?
Stratosferdeki ozon tabakası bizi güneşten gelen zararlı ışınlardan korur. Dolayısı ile, bu sorunun cevabı stratosferdir.
Atmosfer Tabakası Kaç Km?
Dünya atmosferi binlerce kilometreye uzansa da, insanlar için önemli olan, hava olaylarının gerçekleştiği ve uçakların uçtuğu yükseklik yaklaşık 60 km kadardır. Bu yüksekliğe kadar ulaşan katmanlar, yerden itibaren sırası ile troposfer ve stratosferdir.
