Deniz Nedir? 🐟 Denizler Hakkında Her Şey | 2024 Güncel Bilgi

Deniz nedir kısaca açıklarsak, dünya yüzölçümünün %71’ini oluşturan, karalardaki yükseltilerin arasındaki çukurları dolduran büyük su kütleleridir. Deniz suyu tuzludur. Kıtaların arasındaki büyük denizlere ise okyanus denmektedir. Yeryüzündeki denizlerin büyük kısmı birbirine bağlıdır ancak Hazar Denizi gibi, karaların içinde kalmış büyük su kütleleri de vardır.

Deniz ne demek daha iyi anlayabilmemiz için, deniz ve okyanus ekosistemini kavramamız gerekir. Bu ekosistem sayesinde, bugünkü nüfusumuza ulaşmış durumdayız. Özellikle dünyanın çeşitli bölgelerinde, zengin iklim koşullarında yaşama imkanına denizler sayesinde kavuştuk.

Ayrıca, deniz ve okyanuslar taşımacılık için de en ucuz ve hızlı çözümü sunmaktadır. Bu yazımızda, deniz nedir kısaca coğrafya dersi için açıklayacak ve sonrasında okyanusların ve göllerin özelliklerine de değineceğiz.

Denizler Nasıl Oluştu?

İlk olarak, dünyamız oluştuğunda, yüzeyi çok sıcaktı ve denizler ile okyanuslar henüz yoktu. Bu nedenle yüzeyin altından sürekli sıcak su buharı çıkıyordu. Bunlar yoğunlaşarak atmosferin oluşmasına yardımcı oldu.

Göktaşı ve kuyrukluyıldızlar ile dünyamıza ulaşan suyun yanında, atmosferdeki su buharının yoğunlaşarak binlerce yıl süren bir yağmur olarak yağması ile, denizler ve okyanuslar oluştu.

Denizler ve göllerin bulunduğu katman, Su Küre, yani Hidrosfer olarak adlandırılmıştır. Deniz nedir sorusunu cevapladıktan sonra, isterseniz denizlerle ilgili bilgilere geçelim.

Deniz Neden Mavi?

Su, renksiz, şeffaf bir sıvıdır. 1 bardak su renksiz gözükmesine rağmen, denizler ve okyanuslar genellikle mavi ve kimi zaman da yeşil renklerde gözükür. O halde bunun nedeni nedir?

Deniz suyu, moleküler yapısı nedeniyle bazı renkleri emerken, bazılarını da yansıtır. Güneş ışığında tüm renkler bulunmaktadır ve bu yüzden deniz suyu bunların arasından kırmızıya yakın olanları emerek mora yakın olanları yansıtır. Deniz suyu da bu nedenle mavi ve yeşil tonlarda gözükür.

Denizin rengini, içinde yaşayan algler ve planktonlar da etkiler. Kimi zaman pembeye, kimi zaman da beyaza dönüşen deniz suyu bu nedenle sizi korkutmasın. Özellikle Marmara Bölgesi’nde çoğu zaman deprem belirtisi olarak görülen bu renk değişiklikleri, deniz canlılarından kaynaklanır. Başka bir faktör de, müsilaj vb. deniz kirliliğidir.

Işığın ulaşmadığı derinliklerde ise, denizin belirgin bir rengi yoktur. Bu yüzden, okyanusların kilometrelerce derinliğinde mutlak bir karanlık hüküm sürer.

Deniz Ekosistemleri ve Canlı Yaşamı

Denizler, dünyamızın %71’ini kaplar ve içinde birçok canlı türü barındırır. Peki, bu canlılar nasıl yaşar, deniz ekosistemleri nelerdir? Hadi gelin birlikte öğrenelim!

Deniz Ekosistemleri ve Canlı Yaşamı PDF dosyalarında, deniz ekosistemlerinin detaylı bilgilerini bulabilirsiniz. Ancak kısaca bahsetmek gerekirse, deniz ekosistemleri, denizlerde yaşayan canlıların bir arada oluşturduğu yaşam alanlarıdır. Deniz Ekosistemi Nedir diye sorarsanız, denizlerde yaşayan bitki, hayvan ve mikroorganizmaların bir arada bulunduğu ve birbirleriyle etkileşim içinde olduğu ortamlardır.

Örnek olarak, Kızıldeniz’de 1200’den fazla balık türü yaşamaktadır. Bu balıkların %10’u sadece Kızıldeniz’e özgüdür. Ayrıca, denizlerde yaşayan canlıların %90’ı henüz keşfedilmemiştir!

Tablo 1: Bazı Deniz Canlıları ve Yaşadıkları Derinlikler

Deniz Süngeri Nedir?

Deniz süngeri; çok hücreli, omurgasız ve yumuşakçalardan bir deniz canlısıdır. Genellikle tuzlu sularda yaşarlar ve deniz tabanında kayalara veya başka canlıların kabuklarına yapışarak hayatlarını sürdürürler.

Kırmızı, turuncu, mavi ve siyah renklerde görülen deniz süngeri, 1 milimetreden 3 metreye kadar değişen boyutlardadır. Ek olarak, delikli yapısı sayesinde, su geçirir. Herhangi bir organa veya sinir sistemine sahip değildir.

Deniz Süngeri Ne İşe Yarar?

Deniz süngeri, genellikle ev ve vücut temizliği için kullanılır. Sert ve gözenekli yapısı sayesinde, ev yüzeylerinden inatçı lekelerin çıkarılmasına yardımcı olur. Cilt temizliğinde ise, aynı zamanda bir onarıcı işlevi görür ve ölü deriyi atmamızı sağlar.

Ayrıca banyoda, masaj yaparak kullandığımızda, kan dolaşımını hızlandırması da, doğal deniz süngeri faydaları arasındadır.

Doğal deniz süngeri, organik bir madde olduğundan, kullanım süresi dolduğunda çevreye zararlı bir atık haline gelmez, doğada kolayca çözünür. Piyasada daha ucuz olduğu için tercih edilen petrokimya ürünü süngerler, ne yazık ki çevreye zararlı birer atık haline gelirken, doğal deniz süngeri çevreci bir üründür.

Denizler Hakkında Bilgi

• Denizler iklimi etkiler. Sahip oldukları akıntılar ile, dünyadaki iklim çeşitliliğinin en önemli nedenlerindendir.
• Deniz barındırdığı olağanüstü canlı çeşitliliği sayesinde, insanlar için çok sağlıklı bir besin kaynağıdır. Bugün, binlerce çeşit balık ve başka deniz canlısı, sofralarımızı süsleyip bize sağlık vermektedir.
• Denizler, dünyada ulaşım ve taşımacılığın en önemli yoludur. Akıntı, suyun kaldırma ve kuvveti ve düşük sürtünme katsayısı nedeniyle, en ucuz taşımacılık deniz yoluyla yapılmaktadır.
• Dünya üzerindeki petrol ve doğal gaz rezervlerinin büyük çoğunluğu su altındadır. Bundan dolayı denizler bize enerji sağlamaktadır.
• Yüzey seviyesindeki fotosentetik planktonlar (gözle görülmezler) sayesinde, Kızılçam ormanlarından bile fazla oksijen üretirler. Bu sayede, deniz ve okyanuslar atmosferdeki oksijenin %50 – 80’ini üretir.

1. Deniz Altında Neler Var?

Denizin altında, planktonlar, mikroskobik canlılar ve bakteriler, deniz anaları, yengeçler, karidesler, köpek balıkları, yunuslar, balinalar, ahtapotlar, deniz atları ile sayılamayacak kadar çeşitli bitki yaşamaktadır. En dipteki deniz yüzeyi ise, çeşitli kayalar ve kumla kaplıdır.

2. Deniz ve Okyanus Farkı

Deniz ve okyanuslar dünyamızın büyük su kütleleridir. Aralarındaki fark, kısaca denizlerin okyanusların kara ile birleştiği yerde olmaları ve kısmen kara parçaları ile çevrili olmalarıdır. Daha detaylı bilgi verecek olursak;

• Denizler daha küçük su kütleleridir ve genellikle karaların arasında yer alırlar. Okyanuslar ise, karaları çevrelerler ve dünyamızın büyük kısmını oluştururlar.
• Denizlerin tuz oranı okyanuslara göre daha az olduğu için, besin kaynağı olarak yararlandığımız balıklar denizlerde daha çoktur.

Okyanusların kıyısındaki denizlere birkaç örnek vermek gerekirse;

1. Karayip Denizi: Atlas Okyanusu ile Amerika kıtasının arasındadır.
2. Tasman Denizi: Yeni Zelanda ile Avustralya arasındadır.
3. Bering Denizi: Bering Boğazı’nın güneyinde, Asya ve Amerika kıtalarının arasındadır.
4. Arjantin Denizi: Arjantin’in güney kıyılarında, Atlas Okyanusu’nun bitim noktasındadır.

Gördüğünüz gibi, bütün bu denizler hem okyanuslar ile komşudur, hem de bir veya daha fazla yönden kara parçaları ile çevrilmiştir.

Okyanus Nedir?

Okyanuslar, denizlerden çok daha büyük ve kıtaları birbirinden ayıran su kütleleridir. Dünya üzerinde 5 okyanus bulunmaktadır:

• Büyük Okyanus: İsminden de anlaşılacağı gibi, dünyanın en büyük okyanusu olarak bilinir. Diğer okyanuslara göre daha sakin olması nedeniyle, Pasifik Okyanusu olarak da adlandırılan bu en büyük okyanus, aynı zamanda Mariana Çukuru’na da ev sahipliği yapar ve bu nedenle en derin okyanus ünvanına da sahiptir. Amerika, Okyanusya ve Asya kıtaları arasındadır. Pasifik Ateş Çemberi olarak bilinen yanardağlar, depremler ve tsunamiler kuşağına da ev sahipliği yapar. Başka bir deyişle, dünyanın jeolojik olarak en aktif ülkeleri bu coğrafyadadır.
• Atlas Okyanusu: Atlantik Okyanusu olarak da bilinen bu okyanus, yeryüzündeki ikinci büyük okyanustur. Çevresinde Amerika, Afrika ve Avrupa kıtaları bulunur. En derin noktası, 8648 metre derinliği ile Porto Riko Çukuru‘dur. Gulf Stream akıntısına ev sahipliği yapar ve özellikle kuzey bölgeleri için ılımanlaştırıcı etkiye sahip bir akıntıdır.
• Hint Okyanusu: Güney Yarımküre’de bulunan bu okyanus, en büyük üçüncü okyanustur. Afrika, Asya ve Okyanusya ile çevrilidir.
• Güney Okyanusu: Antarktika Okyanusu olarak da adlandırılan bu okyanus, Antarktika’nın etrafındadır. Bilim insanları tam sınırları konusunda değişik fikirlere sahip olsa da, günümüzde 60 derece güney enlemini sınır olarak kabul etmektedir. Bu nedenle, komşuları, Atlas, Pasifik ve Hint Okyanusudur.
• Arktik Okyanus: Son olarak, Kuzey Kutbu’nun çevresinde, Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarının ortasında kalan büyük su kütlesidir. Büyük çoğunluğu birkaç metrelik bir buz tabakasının altındadır. Kuzey ülkeleri, bu okyanusun zengin petrol yataklarından faydalanır.

3. Deniz ve Göl Arasındaki Fark

Göl, dört tarafı kara ile çevrili, akarsular veya yeraltı su kaynakları ile beslenen, denizlerle bağlantısı olmayan su kütlesidir. Göller ve denizler arasındaki farklar aşağıdaki gibidir:

• Dünya üzerindeki bütün denizler ve okyanuslar birbiri ile bağlıdır. Ancak göller, herhangi bir deniz veya okyanusa bağlanmaz.
• Denizler ve okyanuslar, derin ve yüzölçümü olarak büyüktür. Hazar Denizi gibi istisnaları da olsa, göller kütle olarak çok daha küçüktür.
• Göller insan eliyle oluşturulmuş olabilir. Baraj gölü veya rekreasyon amaçlı göletler insan eliyle oluşturulabilirken, denizler ve okyanuslar doğaldır, insan eliyle oluşturulamaz.
• Denizlerde sadece tuzlu su bulurken, göller tatlı veya tuzlu su içerebilir.
• Göller, kuş cenneti olarak adlandırdığımız coğrafi bölgelerde, değişik kuş türlerine ev sahipliği yapmakta ve türlerinin devamını sağlamaktadır. Ancak denizlerin böyle bir işlevi yoktur.

Hazar Denizi, Ölü Deniz veya Aral Denizi gibi su kütleleri, göl tanımına birebir uymalarına rağmen deniz olarak adlandırılmıştır. Bunun en büyük nedeni, çok büyük olmalarıdır.

Aral Denizi, SSCB’nin ve sonrasında Rusya Federasyonu’nun tarım politikaları nedeniyle, son 40 yıldır kurumaya yüz tutmuştur.

Sevgili öğrencilere not: Demek ki, dünyamızda etrafı karalarla kaplı olan denizler de bulunmaktadır.

Deniz Neden Tuzludur?

Denizleri ve okyanusları besleyen akarsular sürekli tatlı su taşırken deniz suyu neden tuzlu, hepimiz merak ederiz çünkü denizleri ve okyanusları besleyen akarsular genellikle tatlı su taşır.

Deniz suyu neden tuzlu sorusunun cevabı, dünyamızı canlı tutan su döngüsündedir. Bu döngüde, güneş ışınlarının ısıttığı deniz ve okyanuslardan buharlaşan su, geride başta tuz olmak üzere bir takım mineralleri bırakır ve bu sayede, deniz ve okyanuslardaki tuz miktarı artar. Denizler neden tuzludur bilmece sorularında da sıkça çıkar ve açıklaması, bu şekildedir.

Deniz ve okyanuslardaki tuz miktarı, ortalama olarak %3,5 civarındadır, ancak bu miktar, zaman içinde değişebilir.

Denizlerin Tuzluluk Oranı Neden Değişir?

Denizlerin tuzluluk oranı, mevimsel ve coğrafi olarak değişir. Örneğin buharlaşmanın az olduğu kış aylarında tuz oranı düşerken, buharlaşmanın arttığı yaz aylarında, tuz oranı da artar.

Başka bir faktör ise, coğrafyadır. Denizlerin özellikle akarsularla birleştiği noktalarda, tuzluluk oranı oldukça düşüktür.

Deniz Tuzu Nedir?

Denizlerdeki tuz oranından bahsederken, deniz tuzunun ne olduğunu atlamayalım. Deniz tuzu, deniz suyunun belirli alanlarda güneş ışığı ve rüzgar yardımıyla buharlaştırılarak, geride kalan tuzun toplanması ile imal edilir.

İçine katkı maddesi eklenmediği sürece tamamen doğaldır. Gelgelelim, günümüzde özellikle fast food restoranlarında kullanılan tuzlara katkı maddeleri eklenmektedir.

Deniz Tuzu İyotlu mu?

Deniz tuzu iyot içerir. İyotun yanında, sodyum, magnezyum, potasyum ve kalsiyum başta olmak üzere, vücudumuza yararlı onlarca farklı mineral de içerir. Sağlığımız için oldukça faydalıdır ancak deniz tuzu zararları da, özellikle tansiyon ve kalp rahatsızlıkları olanlar için fazla tüketime bağlı olarak gelişebilir.

Deniz Suyu Neden İçilmez?

Deniz suyu içilirse, vücudumuz içinde barındırdığı tuzu vücudumuzdan atabilmek için içtiğimizden daha fazla suya ihtiyaç duyar ve bu da aslında su kaybetmemize yol açarak ölüme kadar yol açabilecek kötü sonuçlar doğurur. Peki neden?

Yukarıda, deniz suyunun tuz oranının %3,5 civarında olduğunu öğrenmiştik. Ne var ki, böbreklerimiz ise en fazla %2 tuz oranına sahip sıvıları süzebilir. Deniz suyunu süzebilmek için, onu seyreltmesi gerekir ve bunun için de vücuttaki sudan kullanmak zorunda kalır. Bu da, hücrelerdeki suyun böbrekler tarafından çekilmesine ve hücrelerin büzüşmesine neden olur.

Vücut, su kaybını telafi edebilmek için kalbin daha fazla çalışmasına ihtiyaç duyar. Bir süre sonra organlara yeterince su gidemediğinden, bilinç kaybı yaşanır ve vücut kendisini kapatarak komaya girebilir. Bu da, eğer vücuda tekrar su verilmezse ne yazık ki ölüme kadar gidebilen bir süreçtir.

Deniz Suyunu İçme Suyuna Çevirme

İlk olarak, deniz suyundan içme suyu elde edebilmek için, günümüzde 2 yöntem kullanılmaktadır:

• Deniz suyunu ısıtarak buharlaştırma: Deniz suyu ısıtılarak buharlaştırılır ve geride tuz kalır. Buharlaşan su, başka bir bölümde soğutularak yoğunlaştırılır ve içilebilir durumda su elde edilir.
• Deniz suyunu süzme: Deniz suyu, tuz ve mineral parçacıklarını eleyebilecek kadar ince gözenekli bir elekten geçirilerek, içilebilir durumda su elde edilir. Ancak bu yöntemde, geride çok yüksek oranda tuz içeren bir su atığı kalır ve denize verilmesi durumunda, bölgedeki canlı yaşamını olumsuz etkileyebilir.

Deniz Suyunun 7 Faydası

Deniz suyunun zararları gördüğünüz gibi ölüme yol açabilecek kadar ciddidir. Bununla birlikte, deniz suyunun faydaları da aşağıdaki gibidir:

1. Deniz suyunun cilde faydaları, içerdiği mineraller sayesinde cilde canlılık katması ve gençleştirmesi olarak özetlenebilir. Ayrıca, sivilce, egzama ve alerji gibi sorunlara da iyi gelir.
2. Deniz suyu, saçlarınıza da iyi gelir. Kepek sorunu ve mat renkli saçlar, denizin iyi geldiği sorunlardandır.
3. İçinde bulunan potasyum, magnezyum ve kalsiyum gibi mineraller, bağışıklık sistemini güçlendirir. Deniz suyunun içinde geçirdiğiniz sürede, vücudumuz bu mineralleri emer ve güneşten gelen D vitamini ile birlikte, bağışıklık sistemimiz için güçlendirici bir kokteyl hazırlamış oluruz.
4. Deniz suyu burnumuza girdiğinde, adeta temizleyici etki yapar ve üst solunum yolları rahatsızlıklarına karşı doğal bir koruma sağlar. Astım, deniz suyunun iyi geldiği rahatsızlıklardan sadece bir tanesidir.
5. Yüzmenin faydaları arasında en önemlilerinden biri de, deniz suyunun sağladığı psikolojik rahatlamadır. Vücudumuzu dinçleştirirken aynı zamanda da zihnimizi berraklaştırır, stresi uzaklaştırır ve endorfin salgılamanızı sağlayarak daha mutlu bir insan haline getirir. Yüzmek, depresyona iyi gelir.
6. Hem yüzerken yorulduğunuz için, hem de deniz suyu ve içindeki mineralleri vücuda aldığınız için, uyku düzeniniz de olumlu etkilenir.
7. Deniz suyunun dolaylı bir faydası da, yüzerken kalori harcamanız ve kilo vermenizdir. Kısacası yüzmek, hem tüm kaslarınızı çalıştıran, hem kalbinizi güçlendiren, hem de kilo verdiren bir egzersizdir.

Dünyadaki Denizler

Dünyadaki tüm denizler, ya açık olarak ya da çeşitli su yolları ile okyanuslara bağlıdır. Bu denizler, bağlı oldukları okyanuslara göre aşağıdaki gibidir:

Pasifik Okyanusu’na Bağlı Denizler

Atlas Okyanusu’na Bağlı Denizler

Hint Okyanusu’na Bağlı Denizler

Güney Okyanusu’na Bağlı Denizler

Arktik Okyanusu’na Bağlı Denizler

Ülkemizin Etrafındaki Denizler

Türkiye denizleri, topraklarımızın içindeki ve ülkemizi çevreleyen denizler şeklindedir. Bu denizler, aşağıdaki gibidir:

• Marmara Denizi: Marmara Denizi, ülkemizde bir iç denizdir. İstanbul Boğazı ile Karadeniz’e, Çanakkale Boğazı ile de Ege ve Akdeniz’e bağlanır. Marmara Denizi’nin en derin yeri, 1370 metre derinliği ile Çınarcık Çukuru’dur.
• Karadeniz: Ülkemizin kuzey kıyılarına ev sahipliği yapar. Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Romanya ve Bulgaristan, Karadeniz’e kıyısı olan diğer ülkelerdir.
• Ege Denizi: Türkiye’nin batısında, irili ufaklı birçok adaya ev sahipliği yapan bir denizdir. Güneyde Akdeniz’e açılır. Ege Denizi’nde sadece Türkiye ve Yunanistan’ın kıyıları vardır.
• Akdeniz: Türkiye’nin güney kıyılarına ev sahipliği yapar. Büyük bir denizdir ve birçok ülkenin kıyısı vardır. İklimi ılıman ve sıcaktır.
• Levant Denizi: Türkiye’nin güneyinde ve Akdeniz’in en doğusunda, küçük bir iç denizdir. Türkiye’den başka Suriye, Lübnan, İsrail, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Rum Kesimi ve Mısır’ın bu denize kıyısı vardır.

Marmara Denizi’ne Kıyısı Olan İller

Marmara Denizi’ne kıyısı olan iller;

• Balıkesir
• Bursa
• Çanakkale
• İstanbul
• Kocaeli
• Yalova

şeklindedir.

Marmara Denizi’ndeki Adalar

Marmara Denizi adaları aşağıdaki gibidir:

Ege Denizi’ne Kıyısı Olan İller

• Aydın
• Balıkesir
• Çanakkale
• Edirne
• İzmir
• Muğla

Ege Denizi’ndeki Türk Adaları

Ege Denizi’nde Türkiye’ye ait 3 ada bulunmaktadır. Bunlardan ayrı olarak, İzmir ve Aydın iline bağlı birçok küçük adacık ve kaya parçası da, Lozan Anlaşması ile Türkiye’ye bırakılmıştır. Ege adalarımız aşağıdaki gibidir:

• Bozcaada
• Gökçeada
• Cunda

Karadeniz’e Kıyısı Olan İller

Karadeniz’e kıyısı olan illerimiz aşağıdaki gibidir:

• Kırklareli
• Tekirdağ
• İstanbul
• İzmit
• Sakarya
• Düzce
• Zonguldak
• Bartın
• Kastamonu
• Sinop
• Samsun
• Ordu
• Giresun
• Trabzon
• Rize
• Artvin

Denizlerdeki Doğal Kaynaklar

Denizler, sadece canlılara değil, aynı zamanda doğal kaynaklara da ev sahipliği yapar. Denizlerdeki Doğal Kaynaklar Wikipedia sayfasında, denizlerde bulunan doğal kaynakların listesini bulabilirsiniz. Bu kaynaklar arasında petrol, doğalgaz, tuz ve bazı madenler bulunmaktadır.

Örneğin, denizlerde bulunan petrol rezervleri, dünya petrol ihtiyacının %30’unu karşılamaktadır. Ayrıca, denizlerde bulunan tuz rezervleri, dünya tuz ihtiyacının %40’ını karşılamaktadır.

Deniz Çekilmesi Neden Olur?

Deniz suyunun çekilmesi ülkemizde özellikle 1999 Marmara Depremi’nde yaşadığımız tsunami nedeniyle hep depreme yoruldu. Oysa, deniz çekilmesi deprem dışında nedenlerle de meydana gelir. Bu nedenler, aşağıdaki gibidir:

1. Basınç Farklılığı: Özellikle büyük fırtınalarda, deniz yüzeyindeki hava basıncı çok artar ve bu da o bölgedeki deniz yüzeyini aşağı doğru iter. Bu da, denizin çekilmesine neden olur. Basınç farklılığı, sadece fırtına zamanlarında değil, mevsim geçişlerinde de sıkça görülür. Her sene, Aralık ile Mart ayları arasında ülkemizin çeşitli sahillerinde bu şekilde bir deniz çekilmesi görülebilir.
2. Gel-git (Med Cezir): Dünyamızın uydusu Ay, eliptik bir yörüngeye sahip olduğu için, kimi zaman dünyamıza daha yakındır. Ortalama 375.000 km uzaklıkta olan ay, dünyamıza yakın olduğu zamanlarda, 355.000 km’ye kadar yaklaşır. Bu durum, Ay’ın çekim gücünde artış olarak hissedilir ve dünyadaki su kitlelerini etkiler. Ay, yaklaştığında sular kabararak yükselir, uzaklaştığında deniz suyunun çekilmesi gözlemlenir. Son olarak, ülkemizde de kimi zaman 50 – 60 metreye varan deniz çekilmesi görülür.

Depremde Deniz Çekilmesi

Merkez üssü deniz tabanında olan depremlerde çoğunlukla tsunami de gerçekleşir. Deniz tabanındaki çökme veya yükselmeler, deniz suyunun çalkalanmasına neden olur ve bu da büyük su kütlelerini harekete geçirerek tsunamiye neden olur. Tsunami esnasında, deniz suyu çekilmesi gözlemlenir.

Tsunamilerde, deniz suyu 50 – 100 metre arasında çekilebilir. Bu çekilme, depremden birkaç dakika sonra gözlemlenir. Ülkemizde 1999 Marmara Depremi, 2017 Bodrum Depremi ve son olarak 2020 İzmir Depremi’nde tsunami yaşanmıştır. Deprem kaynaklı deniz çekilmesi, oldukça tehlikelidir ve sahil kesiminde yaşayanlar, deprem olduktan sonra mutlaka deniz çekilmesini beklemeden yüksek yerlere kaçmalıdır.

Deniz Kirliliği ve Etkileri

Denizler, sadece canlılara ev sahipliği yapmakla kalmaz, aynı zamanda çeşitli kirliliklere de maruz kalır. Deniz Kirliliğinin Sonuçları arasında, deniz canlılarının ölmesi, ekosistem dengesinin bozulması ve insan sağlığının olumsuz etkilenmesi bulunmaktadır.

Örneğin, 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre, her yıl denizlere 8 milyon ton plastik atık bırakılmaktadır. Bu, her dakika bir çöp kamyonu dolusu plastik atığın denizlere bırakılması anlamına gelir!

Tablo 2: Deniz Kirliliğinin Nedenleri ve Sonuçları

Deniz Salyası Nedir?

Deniz salyası, ülkemizde ve Akdeniz havzasında görülen, mukus (sümük) benzeri organik bir oluşumdur. Krema benzeri bir yapıya sahiptir ve temas edildiği takdirde zarar vermez ancak yoğun bir tabaka halinde bulunduğundan, deniz yüzeyinin güneş ışığı almasını engeller ve dibe çöktüğünde bitki örtüsünü örterek öldürebilir.

Deniz salyası; müsilaj ve deniz sümüğü olarak da isimlendirilmektedir. İngilizcesi, sea snot (deniz sümüğü) şeklindedir.

Deniz Salyası Neden Olur?

Deniz salyasının oluşma nedeni, uzun süren sıcaklar sonucu deniz suyunun ısınması, endüstriyel atıkların denizi kirletmesi ve fitoplanktonların aşırı strese girmesi sonucu müsilaj salgılamasıdır. Genellikle yaz aylarında zirveye ulaşır.

Deniz Salyası Zararlı mı?

Deniz salyası tek başına zararlı bir madde değildir çünkü aslen organik bir bileşiktir. Ancak, başta e.choli (koli basili) başta olmak üzere birçok zararlı viral ve bakteriyel maddeyi kendisine çektiği için, sağlığınız için temas etmemelisiniz. Ayrıca, deniz yüzeyinde birikerek sığ bölgelerde güneş ışığının deniz tabanına ulaşmasını engellerler. Soğuk havalarda ise, müsilaj deniz tabanına çöker ve buradaki bitki örtüsünü boğarak yaşam alanlarını daraltır. Kısaca deniz salyası, denizlerimiz için çok zararlıdır.

Deniz Salyası Deprem Habercisi mi?

Marmara Denizi deniz salyası işgaline uğradığında bunun deprem habercisi olup olmadığı tartışma konusu olmuştu. Müsilaj organik ve iklimsel bir olay olduğundan dolayı deprem habercisi değildir. Keza, Çanakkale deniz salyası ile karşılaştığında da benzer sorular sorulmuştu ama herhangi bir depreme neden olmadı.

Marmara Denizi kıyılarında, Şarköy, Erdek ve Mudanya’da da deniz salyası görüldü ancak bunlar da deprem habercisi değildir.

Deniz Mili Nedir?

Deniz mili, deniz, hava ve uzayda kullanılan bir mesafe ölçü birimidir. Dünyayı kuzey – güney doğrultusunda dik kesen meridyenlerin 1 dakikalık ölçüsü, deniz mili olarak belirlenmiştir.

Özetle, dünyayı kesen 360 meridyen olduğunu ve her meridyenin 60 dakikalık bir zaman dilimine geldiğini düşünürsek, ekvator düzleminde her deniz mili, dünyanın çevresinin 360 * 60 = 21.600’de birine eşittir.

Deniz mili, aynı zamanda ülkelerin karasularını belirtmek için de kullandıkları bir ölçü birimidir.

1 Deniz Mili Kaç Km?

Deniz mili hesaplama şu şekilde yapılır: Dünyanın çevresi ekvator düzleminde 40.000 km olarak kabul edilir. Bunu, 21.600’e böldüğümüzde, karşımıza 1.852 metre çıkar. Yani, 1 deniz mili 1,8 km‘ye eşittir diyebiliriz.

Deniz Taşıtları Nelerdir?

Deniz yolu taşıtları, suyun kaldırma kuvveti sayesinde yüzebilen, balıkçılık, taşımacılık (nakliye), savaş ve bilimsel araştırma gibi amaçlarla kullanılan araçlardır. Deniz taşıtları, neredeyse 5000 yıllık bir tarihe sahiptir ve birkaç odunu birbirine bağlayarak yapılan ilkel mavnalardan, büyük petrol tankerlerine ve uçak gemilerine kadar gelişmiştir.

Günümüzde, dünya denizlerinde ticari amaçla kullanılan 50.000’i aşkın deniz taşıtı bulunmaktadır. O halde gelin, bu taşıtların isimlerini birlikte inceleyelim:

Deniz Taşıtları İsimleri

Kullanım amaçlarına göre deniz taşıtı isimleri şu şekildedir:

1. Balıkçı gemileri: Bu deniz taşıtları, balık avlayan teknelerden, balığı avlayıp karaya ulaşana kadar işleyip depolanacak hale getiren büyük gemilere kadar geniş bir yelpazededir.
2. Araç gemileri: Çok sayıda otomobil ile kamyon ve tır gibi kara nakliye araçlarını taşıyabilen büyük deniz taşıtlarıdır. Bazı feribotlar, araçların yanında yolcu da taşımaktadır. Örneğin Ro-Ro gemileri, bu türün en bilinen örnekleridir.
3. Yolcu gemileri: Yolcu gemileri farklı büyüklükte ve kapasitededir:
   • Kruvaziyer gemiler: Bunlar daha çok kıtalararası çalışan, açık deniz gemileridir. Tatil için kullanılan lüks gemiler bu sınıftadır ve okyanus yolculukları da yaparlar. Böylelikle, önemli bir turizm türü sadece denizlerin üzerinde gerçekleştirilmektedir.
   • Feribotlar: Daha çok iç denizlerde çalışan ve bu nedenle daha kısa mesafeli çalışan gemilerdir. Kimisi lüks sınıfındadır.
   • Vapurlar: Ülkemize özgü, iç denizlerimizde ve İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve İzmir Körfezi’nde çalışan, günlük yolcu taşımacılığı için kullanılan gemilerdir.
   • Deniz otobüsleri: Katamaran şeklinde, kızaklar üzerinde giden ve çok hızlı gemilerdir. Günlük yolcu taşımacılığı için kullanılan küçük versiyonları da vardır, bunun yanında okyanuslarda seyredebilen büyük versiyonları da.
4. Yük gemileri: Yük gemileri en büyük deniz taşıtları arasındadır. İki farklı türü vardır:
   • Kuru yük gemileri: Kuru madde taşıyan, konteyner veya gıda maddesi taşıyan büyük gemilerdir. Ayrıca, hayvan taşımacılığı da yaparlar.
   • Tankerler: Sıvı madde taşırlar. Petrol, sıvılaştırılmış doğalgaz, çeşitli kimyasal maddeler ve aynı zamanda su taşıyabilen deniz taşıtları bu sınıfa girmektedirler.
5. Araştırma gemileri: Oşinografi, jeoloji ve başka bilimsel alanlarda inceleme yapan, okyanus tabanını inceleyen deniz taşıtlarıdır.
6. Savaş gemileri: Denizaltılardan uçak gemilerine, fırkateynlerden çıkarma gemilerine kadar geniş bir yelpazede, ülkelerin karasularını ve ardındaki topraklarını savunmak için kullandıkları deniz taşıtlarıdır. Bu gemiler, aynı zamanda saldırı amaçlı da kullanılabilir. Örneğin uçak gemileri, ABD tarafından dünyanın başka bölgelerindeki saldırı görevleri için sıkça kullanılmaktadır.

Denizlerdeki Tehlikeler ve Güvenlik Önlemleri

Denizlerde yüzme, dalış gibi aktiviteler yaparken bazı tehlikelerle karşılaşabiliriz. Örneğin, Denizde Akıntıya Kapılmak oldukça tehlikeli bir durumdur. Eğer böyle bir durumla karşılaşırsanız, panik yapmadan yüzerek kıyıya doğru ilerlemelisiniz.

Çeken Akıntı Nedir diye merak edenler için; çeken akıntı, denizde oluşan ve sizi denizin derinliklerine doğru çeken tehlikeli bir akıntıdır. Eğer böyle bir akıntıya kapılırsanız, yüzerek kıyıya doğru ilerlemeye çalışmalısınız.

Deniz Eş Anlamlısı Nedir?

Deniz kelimesinin eş anlamlısı, derya kelimesidir.

Denizlerin büyülü dünyası hakkında sizlere kısaca bilgi vermeye çalıştık. Ancak unutmayın ki denizler, sadece bu yazıda anlattıklarımızdan ibaret değil; her biri kendi içinde binlerce sırrı barındırıyor. Peki, siz denizler hakkında ne düşünüyorsunuz? Daha önce denizlerle ilgili ilginç bir deneyiminiz oldu mu ya da denizler hakkında merak ettiğiniz bir konu mu var?

Yorumlar kısmında deneyimlerinizi ve düşüncelerinizi paylaşarak diğer okuyucularla bilgi alışverişinde bulunabilirsiniz. Unutmayın, her yorum, denizlerin gizemini biraz daha aydınlatmamıza yardımcı olacak!