Belgisiz sıfat, günlük dilde ve yazı dilinde sıklıkla kullanılan sıfat türüdür. Varlıkların, nesnelerin sayılarını ve miktarlarını kesin – tam olarak değil, yakın anlamda ifade eden sözcükler belgisiz sıfat yapmaktadır. Kesinlik katmaktan öte bir tür belirsiz durum yarattıkları için belgisiz olarak adlandırılmaktadır. Dilde pek çok belgisiz sıfat yaratan ifade vardır. Sık kullanılanlar şunlardır; çok, çoğu, fazla, her, hiç, hiçbir, kaç, kimi, nice, az, başka, bazı, belli başlı, bir, biraz, birçok, birkaç, bir hayli, birtakım, bir sürü, bütün, herhangi bir, tüm. Bu ifadelerin tek başına değil, bir sözcük ile bağlantılı olarak kullanılması gerekecektir.
Belgili Sıfat Nedir?
Belgili Sıfat, belirli olan sıfatların genel adıdır. Niteleme ve belirtme sıfatları belgili sıfat olarak kabul edilir. Çünkü bu sıfatlarda sonra gelen sözcük ile sıfatın ilişkisi bulunmaktadır. Örneğin kırmızı elma veya üç elma denildiğinde elmanın niteliği, durumu, vaziyeti hakkında bilgi net şekilde verilmektedir. Belgisiz sıfatlarda belirsizlik ve yakın anlam bulunurken belgili sıfatlar ifadenin durumunu net olarak karşılamaktadır.
Belgili Sıfat Nasıl Bulunur?
Belgeli sıfat bulmak için isim sözcüğüne nasıl sorusu sorulmalıdır. Örneğin; Pazardan yeşil elma aldı, cümlesinde sıfat öbeği “yeşil elma”dır. Elmaya nasıl sorusu yöneldiğinde ise “yeşil” olduğu anlaşılmaktadır. Bu kapsamda elma yeşilden başka renk olamayacağı için belgili sıfat olmaktadır. Aynı zamanda kaç sorusu da yine sayı bildiren sıfatlar için kullanılmaktadır. Kaç sorusuna isim net bir yanıt sağlıyorsa bu durumda yine belgili sıfat tespit edilecektir. Örneğin; Pazardan üç elma aldı, cümlesinde elmaya kaç sorusunun yanıtı olarak üç verilecektir.
Belgisiz Sıfat Nasıl Bulunur?
Belgisiz sıfat bulmak için bir isimden önce gelen ve ismi belirsiz hale getiren sözcükleri bulmak gerekmektedir. Burada kast edilen isim ifadesi özel isim anlamında değil, fiil olmayan sözcükler anlamındadır. Bu kapsamda araba, elma, insan, çocuk gibi ifadeler köken olarak isimdir. Belgisiz sıfat, belirsizlik anlamı kattığı için isme nasıl veya kaç soruları sorarak tespit edilmektedir. Örnekler;
- Birkaç soruya yanıt alabildik. Burada soru sözcüğüne “kaç” diye sorulduğunda birkaç yanıtı alınmaktadır. Birkaç net sayı belirtmediği için belgisiz sıfat görevindedir.
- Fazla kilodan kurtulmak isteyenler bu diyeti yapıyor. Kilo sözcüğüne kaç sorusuna “fazla” şeklinde yanıt verilmektedir. Bu “fazla” kilo ifadesi 5 kilo veya 50 kilo da olabileceği için belirsizlik anlamı taşımaktadır.
- Tüm çocuklar sınıfa girdi. Çocuklar sözcüğüne “kaç, ne kadar” sorusu sorulduğunda tüm yanıtı, yani belirgin olmayan yanıt alınmaktadır.
Belgisiz Sıfat Örnekleri
Belgisiz sıfat örnekleri şu şekilde;
- Birkaç öğrenci sınıfta ders çalışıyordu.
- Her çocuk mutlu olmayı hak eder.
- Bazı günler içimi sıkıntı kaplıyor.
- Birtakım insanlar buraya doğru geliyordu.
- Herhangi bir araba işimizi görür.
- Bazı konular oldukları gibi kalmalı.
- Pek çok şehir dolaştım, böylesini görmedim.
- Başka vakit yine gelirim.
- Bütün babalar çocuklarını çok sever.
- Nice insanlar gelip geçti.
- Hiçbir kimseyi senin kadar sevmedim.
Belgili Sıfat Örnekleri
Belgili sıfatlar bağ kurulan sözcüğün durumu, sayısı, ölçüsü, özellikleri hakkında net yanıtlar veren sıfatlardır. Belgili sıfat örnekleri şu şekilde;
- Kırmızı araba sokaktan dönüş yaptı.
- Üç zeytin yiyerek kahvaltıya başlıyorum.
- Güzel insanlar güzel atlara binip gittiler.
- Mavi deniz o kadar güzel görünüyordu ki!
- Yuvarlak masa etrafına herkes oturmuştu.
- Dik tepeyi aşmak için çok uğraştık.
- Şuradaki adam bize mi bakıyor?
- İki saat ders çalışmak yeterli oluyordu.
- İkinci sokaktan sağa dönün.
Belgisiz Sıfat Belirtme Sıfatı Mıdır?
Belgisiz sıfat tam olarak belirtme sıfatı değildir. Çünkü, belgisiz sıfat yapan sözcükler ismi belirsiz, muğlak bir şekilde ifade eder. Bu yüzden aşağı yukarı, belli belirsiz şekilde isimleri ifade etmektedir. Belirtme sıfatı ismi kesin olarak ifade eden sıfatlardır.
Üç Beş Belgisiz Sıfat Mıdır?
Üç beş belgisiz sıfattır. Üç beş ifadesi sayı olarak değil belli belirsiz anlamında kullanılmaktadır. Örneğin iki kişi geldiğinde de üç beş kişi geldiği ifadesi kurulabilir veya dört bardak çay içildiğinde üç beş bardak çay içildi şeklinde cümle kurulabilir. Belgisiz sıfat, isimleri belirsiz olarak nitelediği için üç beş sözcüğü de isimleri de belgisiz sıfat haline getirmektedir. Eğer kesin rakam olarak üç beş kullanılırsa bu durumda belirtme sıfatı olmaktadır. Bu durumda da üç ve beş arasında virgül olmalıdır.
