Ad aktarması ya da diğer adıyla mecaz-ı Mürsel benzetme amacı güdülmeden bir sözcüğün başka bir sözcüğün anlamını karşılamasına denilmektedir. Özellikle günlük yaşamda ad aktarması örneklerine sıklıkla yer verilmektedir. Ad aktarması gerçekleşmesi için ise iki noktaya dikkat edilmesi gerekir; ilk ve en önemli nokta benzetme amacının olmaması gerekmektedir. Benzetme olduğunda ad aktarması yerine istiare olmaktadır. Diğer bir nokta da sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılması gerekmektedir.
Ad Aktarması Örnekleri
Ad aktarması örnekleri kurulan sözcük bağlarına göre farklılık göstermektedir. Ad aktarması yapımı sırasında parça bütün, genel özel, iç dış, yazar eser, yer insan gibi benzetme ilişkileri kurulmaktadır;
- Parça bütün ilişkisi; herhangi bir varlığın parçasından bütünü ifade edilmektedir. Tam tersi şekilde de olabilir;
- Otobüs Ankara’ya gelmek üzereydi. Burada kastedilen aslında Ankara Otogarı’dır ama bütün kast edilmiştir.
- Çok sıcak oldu, camı açar mısın? Cam tek bir parçaya denilir ama burada pencereyi, bütünü kast etmektedir.
- Uçak İstanbul’dan havalandı. Bütün halde İstanbul kast edilmesine rağmen asıl kalkış yeri havalimanıdır.
- İç dış ilişkisi; varlığın dışı ifade edilerek içi kast edilmektedir;
- Tam dolu depo ile 400 km yol gittik. Depodan kasıt içindeki yakıttır.
- Sabah iki bardak içtim. Bardak ile içindeki sıvı kast edilmektedir.
- Soğuk oldu, sobayı yakar mısın? Soba ile içindekiler kast edilmektedir.
- Sanatçı eser ilgisi; sanatçının adı ifade edilerek eseri kast edilmektedir;
- Yakup Kadri’yi severek okurum. Kast edilen Yakup Kadri’nin kitaplarıdır.
- Sabah Sezen Aksu’yu saatlerce dinledim. Kast edilen Sezen Aksu’nun şarkılarının saatlerce dinlenilmesidir.
- Yer insan ilişkisi; cümledeki yer ismi ile içindeki insanlar kast edilmektedir;
- Tüm sınıf bir anda dışarıya çıktı. Sınıf ile öğrenciler kast edilmektedir.
- Neden sonuç ilişkisi; sonuç ile nedenin kast edilmesidir;
- Hapşırma ile herkesi hasta etti. Etrafa saçılan mikroplar kast ediliyor.
Ad Aktarması ve Dolaylama Farkı Nedir?
Ad aktarması ve dolaylama farkı ilk olarak benzetme yönündedir. Benzetme amacı ad aktarmasında güdülmezken dolaylamada yapılmaktadır. bir diğer önemli etmen de ad aktarmasında bir sözcük yerine başka sözcük kullanılırken dolaylamada aynı kelime birkaç sözcük ile anlatılmaktadır.
Ad Aktarması Deyim Aktarması Farkı?
Ad aktarması ve deyim aktarması farkı kullanılan sözcüklere göre belirlenmektedir. Ad aktarmasında benzetme ilgisi yokken deyim aktarmasında benzetme amacı güdülmektedir. Deyim aktarmasında bir sözcük yerine cümlede başka bir sözcük kullanılmaktadır. Ad aktarmasında ise bir sözcük benzetme amacı olmadan doğrudan kullanılmaktadır.
Ad Aktarması Diğer Adı Nedir?
Ad aktarması diğer adı mecaz-ı mürseldir. İki sözcük de aynı anlamı taşır. Özellikle edebi sanatlar anlatılırken ad aktarması yerine mecaz-ı mürsel ifadesi kullanılmaktadır. Mecaz ile mecaz-ı mürsel de birbiri ile karıştırılmamalıdır. Mecaz ifadelerde benzetme amacı güdülürken ad aktarmasında benzetme amacı güdülmemektedir. Bu kapsamda benzetme ilgisi olmadan, başka ilgiler ile bir sözün başka bir söz yerinde kullanılmasına ad aktarması denilmektedir. Sözcüğün benzetme amacı olmadan başka sözcük yerine kullanılmasına mecaz-ı mürsel denilmesinin yanında metonomi de denilmektedir.
Ad Aktarması Anlatım Bozukluğu Mudur?
Ad aktarması anlatım bozukluğu olarak kabul edilmez. Ad aktarmasında bir sözcüğün benzetme amacı güdülmeden başka bir sözcük yerine kullanılması söz konusudur. Örneğin “Yarın evi taşıyacağız” ifadesinde ev sözcüğü ile evin içindekiler kast edilmektedir. Ancak benzetme amacı olmadığı için okuyan ya da duyan bu cümle ile eşyaların kast edildiğini hemen anlamaktadır. Anlatım türleri açısından ad aktarması kullanmak herhangi bir sorun yaratmamaktadır.
