Bilim, evrenin sırlarını çözme yolunda bize rehberlik eden bir ışıktır. Bilimin Özellikleri Nelerdir başlıklı bu yazıda, bilimin gözlem ve deney yoluyla nasıl olgusal gerçekliklere ulaştığına, doğrulanabilir ve yanlışlanabilir olmasının onu nasıl çok boyutlu kıldığına dair derinlemesine bir inceleme bulacaksınız. Bilimin nedensellik ilkesiyle nasıl birçok şeyi açıkladığına ve yeni bir teori ortaya çıktığında nasıl eskisini yerinden ettiğine şahit olacaksınız.
Bilimin bu eşsiz özellikleri, onun sadece bir bilgi kaynağı olmadığını, aynı zamanda düşünce tarzımızı ve bakış açımızı nasıl şekillendirdiğini gösteriyor. Bu yazıyı okuyarak bilimin evrensel, eleştirel ve sistemli doğasını daha yakından tanıyabilirsiniz. Eğer bilimin bu büyülü dünyasına daha yakından tanık olmak istiyorsanız, bu yazı tam size göre!
Bilimin Özellikleri Neler?
- Olgusaldır
- Kesindir.
- Seçicidir.
- Mantığa dayalıdır.
- Evrenseldir.
- Genelleyicidir.
- Eleştireldir.
- Sistematiktir.
- İmgeleyicidir.
Olgusaldır
Bilimin özelllikleri arasında ilk inceleyeceğimiz nokta olgusallık. Gözlemlenebilir ve deney yolu ile kanıtlanabilir doğrudan veya dolaylı aşamaların ifadesidir. Hipotezler ve teoriler bu eksen etrafında oluşturulur ve sonuç olarak bir nesnellik yani olgusallık elde edilir. Örneğin, Yerçekimi kuvveti buna örnektir.
Kesindir
Bilgiye karşı septik tutum sonucunda düşünsel süreçler ve deneysel aşamaların tamamlanması ile artık bir sonuca varılır. Bu kısımda artık kanıtlanmış olduğu aşikar olan durumun onam almış halinin görünür olması anlaşılmaktadır. Örneğin çeşitli önermelerin doğru mu yanlış mı olduğu belirlenmiş olur. Mesela uzayda oksijenin olmadığını herkesin kabul etmiş olması bu kapsamda ele alınabilir. Formelliğe dayanır ve doğa bilimlerinin nesnel yasaları ile bağlantılıdır.
Seçicidir
Evrendeki tüm oluş halleri nelikleri ve geçirdikleri aşamalar kapsamında sayıca sonsuzdur. Tüm bu olgusal perspektiflerin ele alınması çok zaman alacağı için belli elemelere gitmek elzem olacaktır. Bu durumu da teoriler ve metodolojik sınırlamalar ile sağlayabilmek mümkündür.
Mantığa Dayalıdır
Kendisiyle çelişmeden akla dayalı ve mantıksal çerçevede işleyen bir sistemi vardır. Buna ithafen önermeler ussal süzgeçten geçirilir ve bir düzlemde ele alınır. Bilimin özellikleri arasında yer alan “Mantık” inkâr edilememektedir.
Evrenseldir
Bilimsel bilginin özellikleri arasında en bilineni evrenselliktir. Tüm insanların ve toplumun kolektif çıkarına hizmet edecek bir ürün üretmektedir. Yani tıp nasıl ki antik dönemlerde ve sonrasında da devam ederek süregelmişse günümüz dünyasında da katlanarak yeni gelişmeler ışığında halka fayda sağlamaktadır.
Genelleyicidir
Tümeli ilgilendiren sonuçlar bulmanın peşindedir. Esasında teoriler ve hipotezlerin kanıtlanması dahilinde çeşitli alanlarda ortak paydada buluşabilmeyi hedeflemektedir. Örneğin, salgın hastalıklarda ölüm oranları ve alt sınıflarda neden fazla olduğuna dair net veriler sağlanması bu kapsamda ele alınmaktadır.
Eleştireldir
Bilimsel bilgi hakkında her ne kadar doğrulanabilir nesnel ürünler ortaya konulsa da her daim gerçekliğinden şüphe edilmeli ve sorgulanmalıdır. Bu sayede ilerleme ve gelişmenin tohumları atılmış olur ve bir önceki yanlışlanan bilginin yerine daha kullanışlı olanı geçer.
Sistematiktir
Yola çıktığı düşünce ve bulmaya doğru giden yolda adeta bir kâşif gibi çalışan bilim insanları ve bu uğurda düzenli bir biçimde ilerlemek sistemli çalışma özelliğini yansıtmaktadır.
İmgeleyicidir
Kavranmak istenen nüvenin tam olarak anlaşılabilmesi ve parça bütün ilişkisinde taranabilmesi için soyutlama yapmak şarttır. Çeşitli analitik inşa süreçlerinde mutlaka zihinde canlandırma ve noktaları birleştirme önem taşımaktadır.
Bilimin İşlevleri Nelerdir?
Bilimin işlevleri dendiğinde, bir topluma yön veren buluşların ortaya çıkması için harcanan çabanın tüm aşamaları akla gelmektedir. Özellikle evrensel ve sistematik oluşu sosyal yaşamda ve dünyada ihtiyaç duyulan değişikliklerin sakin adımlarının atılmasını sağlar. Ayrıca şüpheci ve eleştirel olması da kendi içine dönerek yanlışlanabilir olanı yeniden farklı biçimde üretebildiğini göstermektedir. Hayatı kolaylaştırmak ve daha iyi bir evrenin nasıl mümkün hale getirilebileceği konusunda faydası vardır.
Bilimsel Düşüncenin Özelliği Nedir?
Bilimsel düşüncenin özelliği, nesnellik iddiası taşıdığı kadar septik ve sorgulayıcı olmasıdır. Bu sayede fanatizm mümkün olmaz ve daha esnek bir ortam sağlanabilir. Kendi kendine dönüşlü olması hataların gözden geçirilmesi ve insan yaşamında olumsuz sonuç doğmasını önleme noktasında ihmalkâr olmaması önemlidir. Doğayı ve dünyayı değiştiren ve daha iyi bir hale getiren bilim insanları ışığında herkes için genelgeçer ve evrensel geçerliliği ve güvenirliği yakalama arzusundadır.
Bilimin özellikleri ise yukarıda belirtilen evrensel ve güvenilir bilgileri üretme amacı ile kullanılmaktadır. Bu özellikler yüz yıllardır geçerlidir.
Sözde Bilim Nedir?
Sözde bilim, bilimsel yöntem ve kanıtlardan yoksun, ancak bilimselmiş gibi sunulan inançlar ve uygulamaları tanımlar. Genellikle belirsizdir ve yapılan eleştirilere karşı aşırı tepkiler, kişiselleştirilmiş bilgiler ve tepkilerle karakterizedir. Sözde bilimde, verilerin abartılması ve abartılı iddialar sıkça rastlanan durumlardır. Örneğin, astrolojinin “Astroloji bilim midir?” şeklinde sorgulandığı durumlar sözde bilim kategorisine girebilir. Gerçek bilimsel yöntemlerin aksine, sözde bilim, doğrulanabilir deneyler ve gözlemlerle desteklenmez.
