Tümel, bütüne ait olan anlamına gelmektedir. Aynı zamanda genel ve evrensel ifadelerini de karşılamaktadır. Tümel ifadesi özellikle felsefenin en önemli kavramlarından birisidir. Söz konusu kavram dünyada var olan nesnel ilişkileri yansıtmak için kullanılır. Tümelin; tekil ve tikel ile de yakından bağı bulunur. Dış dünyada tüm var olanlar tekil olarak adlandırılmaktadır. Nesneler de tekil olduğu için birbirinden ayrılmaktadır. Ancak her tekil olan başka tekillerde yer alan ortak noktalara da sahip olabilir. Bu ortak yanlar da tüm nesnelerde yer alıyorsa tümel olarak adlandırılmaktadır.
Eğer tüm nesnelerde değil kısmi olarak bulunma söz konusuysa bu durumda tikel adı verilmektedir. Felsefedeki tümel kavramı diyalektik ile bağlantılıdır. Tekil ve tümel, tümel ve tikel birbirilerinin varlıklarını gerektirmektedir. Bu kapsamda birisi var olmadan diğerinin de var olması olanaklı olmaz. Özellikle idealist felsefede söz konusu kavramlar nesnel gerçeklerin yadsınması ile birbirlerinin karşısına koyulmuş ve zıt hale getirilmiştir. Adcılık anlayışında ve kavramcılık tartışmaları için karşıtlama yapmanın sonuçları görülmektedir.
Tümeller Tartışması Nedir?
Tümeller tartışması felsefenin en eski konularından birisidir. Eski çağ kökenli olan bir konu özellikle Orta Çağ döneminde sıklıkla gündeme getirilmiştir. Bu tartışma sadece Orta Çağ’da tamamlanmamış, günümüze kadar süregelmiştir. Porphyrios bir eserinde tümel olarak adlandırılmış olan ve Aristoteles’in ikincil töz olarak adlandırdığı tür ve cinslerin sorgulamasını yapmaktadır. Bu durumu da eserin de cinsler ve türler kalıcı gerçekler midir şeklinde ifade eder. Bu kapsamda dış dünyada var olan şeyler için cins ve tür daha önceden var mıdır, yok mudur türünden sorular sorar. Söz konusu sorular ise tümeller tartışmasının zeminini oluşturur. Tümelin varlığı, varsa nerede olduğu, maddi olup olmadığı sorularını barındıran konular tümeller tartışması olarak adlandırılır.
Tümeller Problemi Nedir?
Tümeller problemi ya da sorunu, iki tikelin niçin aynı özellikleri taşıdığını ve eğer taşıyorsa açıklamasının yapılmasının gerekliliğinden kaynaklanır. Klasik olarak Platon ve Aristoteles felsefesinde sık kullanılan bir sorundur. İlgili tartışma, sorunun iki biçimi ele alınarak dile getirilir. İlk kısım, sorunun çokluktaki teklik şeklinde ifadesidir. İkinci sorun ise dilsel biçimi ifade eder. Sorunun bu şekildeki görünümü açısından yürütülmekte olan tartışma tümelin özelliğinin var olup olmadığı, tümel mi yoksa tikel mi olduğu, ilişki türünden özelliklerinin kuramlar açısından soruna yol açıp açmadığı, bir önerme tümcesinin ne şekilde ele alındığının özelliğiyle temel bir soruna yol açıp açmadığı türden sorulara yanıt verilmektedir.
Tikel Ne Demek?
Tikel, kelime anlamı olarak evrenin ya da sınıfın bütününü değil de bir parçasını göstermekte olan kavramdır. Felsefi açıdan tikel ise türün tüm bireylerine değil, bir veya birkaç bireyine ait olan kısmi anlamdır. Ancak tekil ile karıştırılmamalıdır. Her nesne ve olay tekil özellik gösterir. Ancak ortak yanlar bir grup nesne veya olaya aitse tikel olmaktadır. Eğer tümüne ait olsaydı bu durum tümel olacaktı.
Tümeller Problemi Kaça Ayrılır?
Tümeller problemi temel olarak gerçekçilik ve adcılık olarak iki kısma ayrılmaktadır. Orta Çağ skolastik felsefesinde gerçekçiler ve adcılar önemli yer tutar. Gerçekçiler ideaların gerçek varlıklar olduğunu, adcılar ise ideaların gerçek olmayarak salt isimden ibaret olduğunu ifade etmektedir. Bu iki kesimin arasında yaşanan tartışma skolastiğin temelini sarsmış ve çöküşü için de zemin hazırlamıştır. Çünkü eğer tümeller gerçek olarak kabul edilmezse en başta Tanrı kavramı olmak üzere dinsel dogmaların da hiçbiri gerçekçi değildir. Tümeller sorunu esasında tümellerin varlığı ile ilgili değil nesnel gerçeklik kavramının olup olmamasına dayanır. Başka bir ifadeyle tümellerin varlığı her durumda kabul edilmekte fakat onların nerede olduğu ve insanın da onlara nasıl ulaştığı ya da ulaşabileceği tartışma konusu olmaktadır.
İlgili içerik: Tümel Uzlaşım Kuramı Nedir
Tümeller Nerede Bulunur?
Tümeller nerede bulunur sorusunun yanıtı ancak bu sorunu ele alan filozoflara göre alınabilir. En yaygın kabul gören görüş tümellerin Tanrı’nın zihninde var olmasıdır. Bu görüş cisimsel evrenin varoluşundan önce şeklinde temellendirilir.
Külli Tümel Ne Demek?
Külli tümel esasında tümelin ifadesidir. Külli demek bütün, tam, noksansız anlamları taşır. Bu açıdan tümelin farklı bir karşılığıdır.
Tümel Varlık Ne Demek?
Tümel varlık; genel kavramlar veya aynı anlamda tümeller insan zihninin soyutlamalarını ifade eder. Zihnin soyutlaması ve doğada karşıtlığı olmayan, bundan dolayı da gerçekliği olmayan genel kavramlar tümel varlık olarak ifade edilir.
Tikel Olumlu Ne Demek?
Tikel olumlu tümelin dışında kalan ve tekilin de bazı özelliklerini taşıyan önermedir. Bu kapsamda örneğin; tümel olumlu; her C B’dir. Tikel olumlu; Bazı C B’dir, şeklinde örnekleme ile gösterilir.
Tikel Niceleyici Nedir?
Felsefede tikel niceleyici bir açık önermeden özellemenin en az birisinin doğru olmasını ifade eder. Esasında önermenin niceliğinin yani özelliğinin ifade edilmesidir.
Tikel Evetleme Ne Demek?
Tikel evetleme iki ya da daha fazla sayıda olan önermenin bir araya gelmesi; “veya” ile ifade edilmesidir. Bu kapsamda günlük dilde kullanılan ya … ya da gibi ikilemeler de tikel evetleme örneği olmaktadır.
Tikel Karşıtı Nedir?
Tikel karşıtı tümeldir. Tikel, genel olarak bir türün tüm bireylere değil sadece bazı bireylere ait olan özellikleridir. Bu kapsamda da tümelin karşıtı olmaktadır.
