Antropomorfizm, insana has özelliklerin ve niteliklerin insan dışındaki varlıklara veya objelere atfedilmesidir. Yunanca insan anlamına gelen “anthropos” ve şekil, biçim anlamına gelen “morpe” kelimelerinin bir araya gelmesiyle elde edilen bu kavram insanbiçimcilik olarak da bilinmektedir. İnsanın duygu, düşünce ve eylemlerinin başka varlıklara yüklenmesi şeklinde yapılmaktadır.
Hayvanlar, cansız varlıklar, doğa güçleri, melekler, şeytanlar, tanrılar ve daha birçok şey insanbiçimciliğin konusu olabilir. Bu anlayış tarihin ilk dönemlerinden itibaren birçok kültürde görülmüş ve tarihi süreçte çeşitli şekillerde varlığını sürdürmüştür. En temel iki türünü şu şekilde açıklayabiliriz: Birinci türü insana özgü özellikleri dış varlıklara yakıştırmak şeklinde yapılırken, ikinci türü bu özellikleri Tanrı’ya yüklemek şeklinde yapılmaktadır.
Antropomorfik Tanrı Nedir?
Antropomorfik tanrı, insani özellikleri kendisinde barındıran, insanlaştırılmış tanrı anlamına gelmektedir. Tanrıların insanlar gibi yeryüzünde yaşadığı, yine insanlar gibi giyindiği, yediği, içtiği, evlendiği inanışları mevcuttur. Yunanlılarda başlayan bu anlayış, tanrıların da insanlar tarafından tasvir edilebilecek bir biçimde olduğu algısına yol açmıştır.
Yunan mitolojisine dayanan bu ideolojide tanrılar da insanlar gibi duygu ve düşüncelere sahiptirler. Onlar da intikam almak, sabretmek, sinirlenmek gibi özellikler göstermektedirler. Bu bağdaştırma yalnızca kişilik özellikleri konusunda yapılmamaktadır. Tanrıların fiziksel görünüşleri de insanlar gibi biçimlendirilmekte ve tasvir edilmektedir.
Antropomorfizm Temsilcileri
Antropomorfizmin temsilcileri, Homeros- Hesiodos ikilisi olarak kabul edilmektedir. Bu anlayışının, antikçağ Yunanlılarında bu ikilinin tanrıları insan biçiminde düşünmeye başlamasıyla ortaya çıktığı söylenmektedir. Homeros ve Hesiodos’a göre tanrılar da insanlar gibi üzülür, kıskanır, düşünür ve birbirlerinin kuyusunu kazarlar.
Bu anlayışın nedeninin, Yunanların her şeyi canlı ve devinimli düşünme eğilimi olduğuna inanılmaktadır. Tanrının insanlaştırılması yalnızca Yunanlarda değil ilahi dinlerde de görülebilmektedir. Bununla birlikte ilahi dinlerde bu olay örtülü bir biçimde gerçekleşmektedir ve yalnızca, insanın anlamasını kolaylaştırmak adına yapıldığı belirtilmektedir.
Antropomorfizm Örnekleri
Antropomorfik davranış, hayatta birçok yerde görebileceğimiz ve aslında bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde çok yaygın olarak sergilenen bir davranış türüdür. Dilerseniz birkaç örnekle bu davranış türünü açıklayalım.
- Yunan mitolojisinde tanrıların insanlar gibi algılanması ve tasarlamaları bu anlayışın en güzel ve en açık örneğini oluşturmaktadır.
- Çizgi filmler de, bu ideolojinin en güzel örneklerinden biridir. Birçok çizgi filmde hayvanlara ve hatta cansız varlıklara insanı özellikler yüklendiğini; insanlar gibi hayat sürdüklerini, konuştuklarını, güldüklerini vb. görmemiz mümkündür.
- Antropomorfizm anlayışının bir başka örneği masallar, hikâye kitapları ve fabllardır. Bu yazı türlerinde, çeşitli insanı özelliklerin farklı farklı canlılara aktarılmış olduğunu görmekteyiz.
- “Nankör kedi”, “sadık köpek” gibi kavramları muhakkak duymuşsunuzdur. Nankör olmak veya sadık olmak insanlara özgü karakter özellikleridir. Fakat bu örnekte söz konusu karakter özelliklerinin kedi ve köpeğe atfedildiğini görmekteyiz.
