Din felsefesi, genel olarak soyut kavramların tartışıldığı bir felsefe disiplinidir. Din felsefesi, dinin iddiaları üzerine nesnel, akılcı, tutarlı ve kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. Din dogmatik bir yapıdadır ancak din felsefesi dogmatik bir yapıda değildir.
Dini temel alan tek felsefe disiplini, din felsefesi değildir. Teoloji de dini temel alan bir disiplindir. Teoloji dini analiz ederken, dinin kutsal kitabına, din alimlerine veya peygamberlere bağlı kalmaktadır. Din felsefesinde böyle bir zorunluluk yoktur.
Din Felsefesinin Sorduğu Sorular
Bu disipline konu olan din felsefesi soruları şöyledir;
- Evren yaratılmış mıdır?
- Evren ezeli ve ebedi midir?
- Tanrı var mıdır?
- Ölümden sonra yaşam var mıdır?
- Ruh ölümsüz müdür?
- Vahiy mümkün müdür?
- Evren, tanrı tarafından mı yaratılmıştır?
Teizm, deizm, panteizm ve panenteizm Tanrı’nın varlığını kabul eden görüşlerdir. Ateizm, Tanrı’nın varlığını kabul etmeyen, Tanrı’nın varlığını inkar eden görüştür. Tanrı’nın varlığının ve yokluğunun bilinemeyeceğini savunan görüşse; Agnostisizm görüşüdür.
Din Felsefesinin Temel Problemleri
- Ruhun ölümsüzlüğü problemi
- Vahiy imkanı problemi
- Evrenin yaratılış problemi
- Tanrı’nn varlığı problemi
Din Felsefesinin Temel Kavramları Nelerdir?
Din felsefesinin temel kavramları madde madde şu şekildedir;
- Tanrı
- Kutsal
- Peygamber
- Vahiy
- Dini tecrübe
- İnanç
- Cehennem
- Cennet
- İbadet
- İman
- Yüze
- Tevhit
- Fıtrat
- Yüce
Not: Din felsefesinde en fazla ele alınan konu ‘’Tanrı’’dır.
Tanrının Varlığını Kabul Eden Yaklaşımlar
- Teizm
- Deizm
- Panteizm
- Panenteizm
Teizm Nedir?
Teizm, Tek Tanrıcılıktır. Evren ve evrendeki her şeyi yoktan var eden mutlak güce sahip, ezeli ve ebedi olan Tanrı’nın varlığını savunan dinlerin genel adıdır. Tanrı’nın niceliğiyle ilgili 2 ayrı görüş bulunur.
Monoteizm: Tanrı, benzeri olmayan tek mutlak güçtür.
Politeizm: Birden çok Tanrı’nın varlığını savunur.
Deizm Nedir?
Bu görüş, akıl yoluyla kavranan bir Tanrı’nın varlığını kabul eder. O’nun evreni yarattıktan sonra evrene hiçbir şekilde müdahale etmediğini savunur. Vahiy, peygamber ve kutsal kitap gibi kavramları kabul etmez. J. Locke, Newton, Rousseau ve Voltaire bu görüşü savunan din felsefesi filozofları arasındadır.
Panteizm Nedir?
Panteizm, Tüm Tanrıcılıktır. Bu görüşe göre, Tanrı ve evren “bir”, “aynı” şeylerdir. Tüm varlıklar, Tanrısal özün birer görünüşleridir. Tanrı evrenden ayrı değil, evrenin ta kendisidir. Spinoza ve Plotinos, bu görüşün en önemli savunucularıdır.
Panenteizm Nedir?
Panenteizm, diyalektik tanrıcılıktır. Her şey Tanrı’dadır. Panenteizme göre her şey Tanrı’nın içindedir. Panenteizm, Tanrı’yı soyut, mutlak ve değişmez gibi yönleriyle evrenin üstünde (aşkın); somut, göreli ve değişen yönleriyle evrenin içinde (içkin) olarak görür. Tanrı, hem sonlu hem sonsuz, hem neden hem de sonuçtur.
Tanrının Varlığını Kabul Etmeyen Yaklaşım: Ateizm Nedir?
Kuşkucular, maddeciler ve pozitivistler bu görüşü savunur. Tanrı’nın varlığını kabul etmeyen bu görüş, ilk çağ filozoflarından Thales ve Epikuros’ta görülür. Leibniz, Nietzsche, J.P. Sartre ve Karl Marks bilinen en önemli temsilcileridir. Ateizm görüşünün temelinde Materyalizm vardır.
Tanrının Varlığının Bilinemeyeceğini Savunan Yaklaşım: Agnostisizm Nedir?
Bu görüş, Tanrı’nın varlığının ve yokluğunun asla bilinemeyeceğini savunur. Tanrı’nın varlığını inkar etmediği gibi, yokluğunu da inkar etmez. Kant, David Hume, Comte ve Protogoras en önemli savunucularıdır.
Evren Sonlu Mudur? Sonsuz Mudur?
Materyalizme göre; var olan her şey mekanik yasalara göre maddeden meydana gelmiştir. Demokritos ve Epikür’e göre, yalnızca madde gerçektir. Onun dışında hiçbir şey yoktur, olamaz. Bu nedenle, evren de yaratılmamıştır. Ezelden ebede sonsuzluk içindedir.
Aristoteles’e göre; hem Tanrı hem de evren ezelidir. Bir başlangıcı yoktur.
Platon, Tanrı’nın evreni bir “kaos”tan yarattığını, bu kaosa şekil verdiğini söylerken, evrenin bir başlangıcı olmadığını da söylemiştir.
İbn-i Sina; Allah, alemden zaman itibariyle değil, sebebin sonucundan önce olduğu gibi, öz ve sıra önceliği itibarıyla öncedir görüşünü öne sürmüştür.
Agnostikler; bu konunun bilinemeyeceğini savunurlar.
Din Felsefesi – Teoloji Farkı
Din felsefesi kuşatıcı, Teoloji’yse özneldir. Din felsefesi ve Teoloji arasındaki farklar şu şekilde sıralanabilir;
- Din felsefesi, tüm dinleri genel anlamda inceler ve ele alır. Teoloji, yalnızca mensup olduğu dini ele alır,
- Din felsefesi, hiçbir dinin yanında veya karşısında değildir. Teoloji, belli bir dinin inanç ve dogmalarını kabul ederek savunuculuğunu yapar,
- Din felsefesi, tarafsız ve objektiftir. Teoloji ise sübjektiftir,
- Din felsefesi rasyoneldir. İnancı dogmalarla değil, akıl ve mantıkla temellendirir,
- Teoloji, ilahidir. Dini, kendi dogmalarına dayanarak temellendirir. İnancı; vahye, kutsal kitaplara, peygamberlere ve dini otoritelerin yorumlarına dayandırır,
- Din felsefesi normatif değildir. Kuralları içermez. İnsan yaşamını düzenlemeyi hedeflemez ve kurallar koyucu değildir. Teoloji normatiftir. İnsan yaşamını düzenleyecek ahlaki ve dini toplumsal kurallar koyar,
Din Felsefesinde Ölümden Sonra Yaşam
Pozitivist, materyalist ve ateist filozoflar, ruh-beden birliğini, ruhun bedenden bağımsız bir gerçek olduğunu reddeder.
Platon’a göre ruh, hem yaşam öncesi, hem de yaşam sonrasında ölümsüzdür.
Platinus’a göre, ruh bedenden ayrıldıktan sonra, akıllar alemine gider.
Berkeley’e göre ruh, bedenin ölümüyle yok olmaz ve bedensiz varlığını devam ettirebilir.
İbn-i Sina’ya göre, ruh (nefis) bedenin ölümünden sonra da varlığını sürdürür.
Gazali; beden ölümünden sonra ruh ne ölür, ne de yok olur görüşünü savunmuştur.
Din felsefesi, eleştirel, sorgulayıcı ve şüpheci bir yaklaşımdadır. Dinin temek iddialarına körü körüne inanmaz. Felsefi bir tavırla sorgulayıcı bir yaklaşım sergiler. Teoloji tamamen dogmatiktir. Dinin temek iddialarından şüphe etmez ve sorgusuz sualsiz kabul eder.
Ben Kimim? Varlığımın Amacı Nedir?
Dine göre insan, ilahi bir amaç uğruna yaratılmıştır. Bundan dolayı da en önemli görev ve sorumluluklar ona verilmiştir. Bu sorumluluklar şöyle sıralanır;
- Tanrı’ya şükretmek,
- İtaat etmek,
- İbadet etmek,
- Adaleti gözetmek,
- İyilikleri hakim kılmak,
Bilimsel açıdan insan, canlı bir organizmadır. Diğer canlılar gibi hücreler ve hücrelerden doku, kas ve organların meydana gelmesi ile var olmuştur.
Felsefeye göre insan, evren ve kendi varlığı hakkında hayret eden, var oluşunun, yani “ben”in bilincinde olan tek canlıdır. Var olmanın ne anlama geldiğini sorgulayan, evreni ve yaşayan değerleri düşünen varlıktır.
Din Felsefesi Terimini İlk Kullanan Kimdir?
Din felsefesi terimini ilk kullanan Hegel’dir. Bu tabiri ilk kez Hegel’den okumaktayız.
Din Felsefesi Üstüne Konferanslar Kimin?
Din Felsefesi Üstüne Konferanslar eseri Hegel’indir. Felsefe literatüründe ‘’Din felsefesi’’ kavramının yaygınca kullanılmasına aracı olmuştur.
Din Felsefesi Şüphe Ve Eleştiriye Açık Mıdır?
Evet, din felsefesi şüphe ve eleştiriye açıktır. Felsefede her şey eleştiriye açıktır, felsefenin bu alt alanında tanrının varlığı sorgulanmaktadır. Din, şüphe ve eleştiriye kapalıdır çünkü din dogmatik bir yapıdadır.
Din Felsefesi İlah Kaynaklı Mıdır?
Hayır, din felsefesi evrenseldir ve eleştiriye açıktır. Teoloji ilah kaynaklı bir sorgulama içerisindedir.
Din Felsefesi Diyince Akla Ne Gelmektedir?
Din felsefesi diyince akla, dinin temel iddialarını objektif, tutarlı, akılcı ve kapsamlı bir şekilde inceleyen felsefe dalı gelir.
