İyelik eki, isimlere gelip onlara sahiplik anlamı katan ve onların neye yahut kime ait olduğunu belirten eklerdir. İsim ya da isim soylu sözcüklerin neye yahut kime ait olduğunu gösterir. Kökenine indiğimizde “iye” kelimesi eski Türkçe’de sahip anlamına gelmektedir ve iyelik kelimesi de sahip olunmayı bize açıklamaktadır. Bir nevi sahiplik ekleri olarak ifade edilebilmektedir.
İyelik ekleri, Türkçe dilbilgisi yazım kurallarına göre çekim ekleri olarak kabul edilmektedir. Bu ekler, dilimizde belirlenmiş olan 6 belli kişiliğe göre çekimlenirler. Bu ekler; ben, sen, o, biz, siz, onlar.
İyelik Ekleri Nelerdir?
Türkçede iyelik ekleri (Sahiplik ya da aitlik) sırasıyla: -m, -n, -l, -miz, -niz, -leri ekleridir. Bu ekler söylenilen ya da nitelendirilen kavramın ya da sözcüğün kime ve neye ait olduğunu göstermektedir.
- Bilgisayar-ım, 1. tekil kişi eki olarak karşımıza çıkmaktadır.
- Bilgisayar-ın, ikinci tekil kişi eki olarak kullanılmaktadır.
- Bilgisayar-ı, 3. tekil kişi iyelik ekidir.
- Bilgisayarı-mız, birinci çoğul kişi eki olarak kullanılmaktadır.
- Bilgisayar-ınız, ikinci çoğul kişi ekidir.
- Bilgisayar-ları, üçüncü çoğul kişi eki olarak kullanılmaktadır.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta iyelik eki ile hal durum ekini birbirinden karıştırmamak olmalıdır. İyelik ekleri sahiplik anlamı kaparken hal durum ekleri belirtme, yönelme, bulunma ya da çıkma gibi anlamlar katmaktadır. Örnek verecek olursak;
- Okul-u İlerideki Sokağın sonunda solda. (iyelik eki)
- Okul-u su bastı. (Hal durum eki)
İyelik Eki Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
İyelik eki olan bir sözcüğü bulabilmek için;
Madde 1: İlk olarak yapılması gereken şey, iyelik ekini almış olduğunu düşündüğünüz sözcüğün başına “onun” kelimesini getirmeniz gerekmektedir. Eğer kelime anlamlı oluyorsa bu iyelik eki olarak karşımıza çıkmaktadır. ancak “onun” getirdiğinizde kelimede bir bozulma ve mantıksızlık yaşanıyorsa belirtme hal ekidir.
Madde 2: Bir taktik de klasik olan ve bildiğimiz yoldur. Eğer sözcük bir kimsenin ya da bir kavramın neye yahut kime ait olduğunu belirtiyorsa iyelik eki olarak kullanılmıştır. Bu tip sorularda kesinlikle cümlenin tamamı okunmalı ne demek istediği iyi anlaşılmalıdır.
İyelik Eki Ne Sorusuna Cevap Verir?
İyelik eki, bir soruda “kimin” sorusuna cevap vermektedir. Eklendiği ismin ya da şahsın hangi nesneye ait olduğunu gösteren bir ek olarak karşımıza çıkmaktadır. Artık ilgisini kendinden önceki bir sözcüğe ya da söze birine bağlamaktadır. Belirtilen 6 şahsa göre çekimlenmektedir.
İyelik Eki Ayrılır Mı?
Özel isimlere getirilen iyelik ekleri ile birlikte durum ve bildirme ekleri kesme işareti ile ayrılır: Sakarya Savaşı’nı, Mustafa Kemal Atatürk’üm, Avni’nin, Çanakkale Boğazı’na… gibi birçok örnek ile bu durum Türk Dil Kurumu’nun sitesinde de gösterilmektedir.
Özel isimlere getirilen iyelik ekleri dışında ekin ayrılması doğru bir kullanım değildir. Genellikle ÖSYM’nin sınavlarında çeldirici seçenek olarak kullanılmaktadır. Bu yüzden dikkat etmek ve özel isme gelip gelmediğine bakmak iyelik ekleri için önemlidir.
İyelik Eki Çekim Eki Midir?
İyelik eki çekim eki olarak bilinmektedir. Çekim ekleri eklendiği sözcüğün yapısını değiştirmemektedir. İyelik eki eklendiği sözcüğün herhangi bir yapısını değiştirmeyip sadece cümlede bahsedilen objenin veya kişinin neye veya kime ait olduğunu belirtmektedir.
Yapım ekleri, eklendiği sözcüğü yapısını değiştirmekte ve sözcüğü türemiş yapılı bir kelime olarak karşımıza çıkarmaktadır. İyelik ekleri için böyle bir durum söz konusu değildir. Eklendiği sözcük basit yapılı olarak kalmaktadır.
İyelik Eki Ve Şahıs Eki Nasıl Ayırt Edilir?
Şahıs eki Türkçe’de fiillere gelmektedir. İşin kim tarafından veya nasıl yapıldığını gösterir ve fiil çekim eki olarak karşımıza çıkmaktadır. Örnek verecek olursak “gidiyorum” kelimesi gitme eylemini bildiren -um ekinden gelmektedir. Kısacası eylemin kim tarafından yapıldığını belirtmektedir.
İyelik eki isimlere gelmektedir ve sahiplik anlamı katmaktadır. Hiçbir şekilde bir eylemi nitelemez ya da eylemin nasıl yapıldığını bize göstermez. Bu yüzden şahıs eklerini bulmak için fiile, iyelik eklerini bulmak için isme bakmak yeterli olacaktır.
İlgi Ve İyelik Ekleri Nasıl Ayırt Edilir?
Genel hatlarıyla bakıldığında ilgi eki, Bir ismi bir varlığa bağlantı ya da aidiyeti gösterme adına getirilen ek olarak bilinmektedir. Aynı zamanda ilgi eki tamlayan eki ile aynı ek olarak kullanılmaktadır.
İyelik ekleri isim tamlamalarında tamlananın aldığı ek olurken, ilgi ekleri ise tamlayanın aldığı eklerdir. Aynı zamanda tamlayan ekinin ilgi eki, tamlanan ekinin ne türde olduğunu bilmek size birçok konuda yardımcı olacaktır.
Bir Varlığın Kime Veya Neye Ait Olduğunu Belirten Ek Nedir?
Bir varlığın kime veya neye ait olduğunu bildiren ek iyelik ekidir. Bu ekler herhangi bir varlığın neye, kime ait olduğunu bildirmektedir. Şahıs ekleri ile kullanılmakta ve çekim eki olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca basit yapılı sözcüğünün basit kalmasında etkilidir.
İlgi Eki Olan Ki Nasıl Yazılır?
İlgi eki olan ki öğrendiği sözcük ile bitişik yazılmalıdır. Bir ismin yerini tutan bu sözcük büyük ve küçük ünlü uyumuna uymamaktadır. Genellikle cümlede zamir olarak kullanılır. Bir sözcüğün yerine kısaltma olması adına kullanılmaktadır. Cümle içerisinde gizlendiğinde bazı durumlarda bulması zordur.
