Kelam, sözlük anlamı ile söyleyiş biçimi, söz anlamlarına gelmektedir. Aynı zamanda maddi ve manevi açıdan etkilemek, yaralamak anlamlarına gelen kelm kökünden gelen bu kelime sözlü etkiyi algılama anlamına da gelmektedir. Biz bu kelime için zihinde bulunan anlamın dil ile ifade edilmesidir de diyebiliriz. Tüm bunların yanında bir fikri tam olarak anlatan söz ile de açıklanabilmektedir.
Kelamın dini açıdan tanımını da şu şekilde açıklayabiliriz: İslam dininin akaid konuları alanını inceleyip irdeleyen ve tarihi açıdan bu çerçeve de gelişmiş bulunarak dini-felsefi teoriler üzerine kafa yorup ilgilenen ilim dalı. Bu anlamda kelam, iman ile ilgili konular üzerindeki sorulara açıklık ve kanıt getirme amacı ile tarihi süreç içerisinde gelişmiş teolojik felsefesini adıdır.
Kelam İlmi Nedir?
Kelam ilmi, Allah’ın sıfat ve zatından, nübüvvet konularından ve başlangıçtan sonuca kadar kainatın hal ya da durumlarından İslam kanunu üzere bahseden ilim dalına verilen addır. Farklı kişiler bu ilmi farklı şekillerde tarif etmişlerdir. Bu yapılan tanımlar arasında Ebu Nasr el-Farabi ile Adudüddin el-İci’nin yaptığı tanımlamalar kabul görmüştür.
Kelam ilmi Farabi’ye göre şu şekildedir: Kelam sanatı, dinin kurucusunun açık, net bir şekilde belirttiği belirli düşünce davranışları onaylayıp bunlara aykırı davranışların tümünün yanlışlığını ise sözle gösterme gücünü kazandıran bir tartışma yeteneğidir. İlmi Farabi bu şekilde açıklamış ve çoğunluk tarafından kabul görmüştür.
Bu ilme Farabi’ paralel olarak tanımlayan ve yine çoğunluk tarafından kabul görmüş İci’nin tanı ise şu şekildedir: Kelam, kesin deliller ortaya getirerek ve ileri sürülen karşı fikirlerin tümünü yanıtlamak ve tümünü çürütmek sureti ile dini inançları kanıtlama gücü ve tartışma yeteneği kazandıran bir ilim dalıdır. İci’nin ve Farabi’nin bu tanımları diğer tanımlamalar arasından sıyrılarak akıl ve mantığa uygunluk ve gerçek anlamını daha net açıklama özellikleri ile kabul edilip günümüze kadar gelmiştir.
Kelam İlminin Ana Konusu Nedir?
Kelam ilminin ana konusu 3 tanedir ve bunları şu şekilde sıralayabiliriz: İlahiyat, nübüvvat ve semiyyat. İlahiyatı Allah’ın zatı ve sıfatları hakkında bilgi içeren konuları ele alır şeklinde tanımlayabiliriz. Nübüvvatı ise peygamberliğe ait meseleleri ele alır diye açıklayabilirken semiyyatı ahiretle ilgili konu ve meseleleri ele alır şeklinde tanımlamamız mümkündür.
Kelam İlminin Faydası ve Gayesi Nedir?
Kelam ilminin faydası ve gayesi insanlara doğru olan inanç ve isabetli davranışlardan oluşmuş hidayeti açıklayıp anlatmak, dünya hayıtını erdemli bir şekilde sürdürmek, ahiret hayatında sonsuz mutluluğa uluşmalarına yardım etmek gibi büyük ve güzel bir hedeftir. Bu saydıklarımız kelam ilmimizin temel hedef ve gayelerini oluşturmaktadır.
Kelam İlmine Göre Bilginin Kaynağı Nedir?
Kelam ilmine göre bilginin kaynağı duyular olarak kabul edilmesinin yanında duyuların bilgisini zorunlu bilgi olarak ele almaktadırlar. Kuran’ı Kerim’de alem içerisinde olan pek çok oluşum Allah’ın varlığını ispat etme amacına delil olarak ortaya koyulmuş bulunmaktadır. Kelamcılar da bunların ancak duyularla elde edilebildiğini ve ancak duyular ile bilinebileceğini söylerler.
Dini İnançları Belirlediği İçin Kelam İlmine Verilen İsim Nedir?
Dini inançları belirlediği için kelam ilmine verilen isim tarihin seyri içerisinde birden fazla kavram ile anılmıştır ve biz bunları şu şekilde sıralayabiliriz: ilmü’t-tevhîd ve’s-sıfât, usûlü’d-dîn, nazar ve istidlal ilmi. Bu tarz isimler verilen ilim daha sonralarında ise kelam ilmi ismini almış ve günümüzde kelam ilmi ismi ile bilinmektedir.
