Öyküleyici anlatım, yaşanmış veya yaşanması olanaklı olan olayların belirli bir kapsam dahilinde anlatılmasıdır. Bu anlatımın söz konusu olması için hareketin, olay akışının yaşanması gerekmektedir. Anlatımda varlıklar, kişiler ve nesneler belirli bir akış içerisinde dahildir. Olayların olduğu yer için de zaman söz konusu olmaktadır.
Öyküleyici anlatım türünde söz konusu olay belirli bir zaman dilimini kapsar ve kişilerin kadrosu ile başlayarak gelişir. Sonrasında ise sonuca bağlanır. Her ne kadar edebi eserlerde sonuç olmayan anlatımlar da olsa bunlar da yine sonuç yerine geçer. Anlatılanlar ise hareket halinde verilmektedir. Durumlar da yaşamın içinde gösterilmektedir. Sürekli olarak bir durumdan başka bir durum için geçiş söz konusudur. Bu da anlatının uzun olmasına yol açabilir. Olayların ve eylemlerin birbirlerine bağlanması ise hareket ögeleri ile sağlanmaktadır.
Öyküleyici Anlatım Özellikleri Nelerdir?
Öyküleyici anlatım özellikleri şu şekildedir;
- Zaman, mekan, kişi ve olay ortak ögelerdir.
- Olaylar üçüncü kişi veya birinci şahıs ağzından anlatılabilir.
- Sanat metinleri bu anlatım ile yazılmaktadır.
- Zaman, olay, mekan ve kişiler organik bir bütünlük oluşturur.
- Öyküleyici anlatım daha çok roman, öykü, söyleşi, anı gibi metin türlerinde kullanılmaktadır.
- Bu anlatım için olayın olması gerekir.
- Olay zinciri ya da olay örgüsü bulunur.
- Üçüncü şahıs anlatımda anlatıcı her şeye hakimdir.
- Öğretici metinlerde de kullanılabilir.
- Kelimeler mecaz ve yan anlatımda daha sık kullanılır.
Öyküleyici Anlatım Örneği
Öyküleyici anlatım örnekleri şu şekildedir;
- “İçeriye girdimde hiç ses yoktu. Hatta içeride ışık da yoktu ve karanlıkta bir süre bekledim. Nereye geldiğimi tam olarak anlamakta güçlük çekiyordum. Dışarıdan ise duyabildiğim kadarıyla konuşmalar geliyordu. Bir an yaşlı bir adamın konuşmasına benzettim. Ancak biraz kulak kabartınca bunun küçük bir çocuk sesi olduğunu fark ettim. Ama bunda da bir tutarsızlık vardı. Ses bir anda o kadar incelmişti ki küçük bir çocuğun bu şekilde konuşmasına imkan yoktu. O an konuşanın yaşlı bir adam ama sesi ince olan bir adam olduğunu düşündüm. Bunu öğrenmek için sesin geldiği tarafa doğru adım attım. Karşılaşacağım şeyi hiç tahmin etmemiştim.”
- “Roma orduları Sanca Nehri yakınına geldiklerinde Sezar ordulara durma emri verdi. Ordular daha önceki savaşlardaki gibi hemen saldırıya geçmeyecek, bu sefer karşı tarafın saldırması beklenecekti. Galya ordusu ise kıpırtısız olduğu yerde duruyordu. Etrafta ufak bir ses bile yoktu. İki ordu da biraz sonra yaşanacakların felaketini düşünüyor gibiydi. Sonunda Galyalılar bu sessizliğe dayanamadılar ve sesler çıkararak Romalıların üzerine doğru koşmaya başladılar.”
Öyküleme ve Betimleme Arasındaki Fark Nedir?
Öyküleme ve betimleme arasındaki fark en belirgin şekilde olayların aktarılmasıdır. Betimleme kelimeler ile bir tür fotoğraf karesini gözlerde canlandırmaktır. Öyküleme ise adeta bir film şeridi gibidir. Okur veya dinleyici öyküleyici anlatımda olayları takip edebilir. Betimlemede ise o anın nasıl olduğuna dair izlenimler alınır. Öyküleyici anlatımda kısa veya uzun bir olay söz konusudur. Varlıkların hareket halinde olmasını aktaran bu anlatım, betimleme için zorunlu değildir.
Öyküleme ve Açıklama Arasındaki Fark Nedir?
Öyküleme ve açıklama arasındaki fark kullanılan üslup ve içeriktir. Açıklama bir konu, olay veya kişiler hakkında açıklama yapmaktadır. Genelde sade, basit ve herkesin anlayabileceği şekilde dil kullanımı tercih edilir. Öyküleme ise okuru veya dinleyiciyi olayın içinde tutmak ve devamlılığını sağlamaktır. Öykülemede açıklama yapmaya gerek yoktur. Açıklamada ise anlatılan konu hakkında açıklamalara yer verilmelidir.
Öyküleyici Anlatım Nasıl Anlaşılır?
Öyküleyici anlatım anlamak için şu özelliklere bakılır;
- Olay, kişi, mekan ve zamanın ortak ögeler olarak kullanımı.
- Anlatının birinci veya üçüncü şahıs ağzından anlatılması.
- Belirli bir zaman çizgisinin takip edilmesi.
- Anlatım sırasında giriş, gelişme ve sonuç bölümlerine yer verilmesi.
- Mecaz ve yan anlamların sıklıkla kullanılması öyküleyici anlatımın belirtileridir.
Fıkrada Öyküleyici Anlatım Kullanılır Mı?
Fıkrada öyküleyici anlatım kullanılabilir. Fıkra yaygın kanının aksine güldürü metinleri olarak bilinse de esasında günlük olaylar ve düşünceler üzerine konuları işlemektir. Bu işleyiş mizahi olabileceği gibi ciddi şekilde de yapılabilir. Okura veya dinleyiciye aktarılan konuları belirli bir olay örgüsü içinde vermek gerektiği için fıkralarda isteğe bağlı olarak öyküleyici anlatım kullanılabilmektedir.
Öyküleyici Anlatımda Anlatılacak Olayın Ortaya Konulduğu Bölüme Ne Denir?
Öyküleyici anlatımda anlatılacak olayın ortaya konulduğu bölüme serim yani giriş kısmı denilir. Öyküleyici anlatımda üç temel bölüm bulunmaktadır. Bunlar;
- Giriş; anlatılan olayın ortaya konulduğu bölüm. Okuru neyin anlatılacağına hazırlamak.
- Gelişme; girişte bahsedilen olayın geliştiği ve okuyucunun merakının arttırıldığı bölüm.
- Sonuç; merak ve gerilimin ortadan kalktığı, anlatılan olayın karara bağlandığı son kısımdır.
Bu bölümler özellikle modern metinlerde bulunmamakta veya içlerinden birkaçı kullanılmaktadır.
Öyküleme Zamanı Ne Demek?
Öyküleme zamanı öykünün anlatılması için belirlenmiş olan zamandır. Anlatının türüne göre olaylar özet, kapsamlı veya hızlı bir şekilde anlatılabilmektedir. Bu ritmin sağlanması öyküleme zamanı olarak ifade edilmektedir.
