Bitkiler boşaltım yaparken yapraklarını kullanırlar. Canlıların ortak özelliklerinden olan boşaltım işlevi türden türe değişiklik gösterir. İnsanlarda böbrek, idrar kesesi gibi organların işlevini bitkilerde yapraklar yapar. Kökleriyle aldığı su ve diğer besin maddelerinin fazlasını ya da arta kalan atıklarını yapraklardan terleme, damlama ya da sonbaharda yaprak dökümüyle yaparlar.
Bitkiler Boşaltım Yaparken Hangi Yapılarını Kullanırlar?
Nemli koşullarda bitkiler, yapılarında bulunan fazla suyu ve tuz gibi atık maddeleri yapraklarından damlama ve terleme yoluyla yaparak osmatik basıncı dengelerler. Yapraklarda boşaltımı sağlayan bu yapılara stoma ve hidatot denir.
Suda çözünmeyen maddeler ise bitki tarafından kofullarda biriktirilir ve sonbaharda yaprak dökümüyle atılır. Bazı bitkilerin karbondioksit, inorganik ya da organik maddeleri köklerinden difüzyon yoluyla da gerçekleştirebildiğini unutmayın.
Keşfedin: Fotosentez Nedir? Mantarlar Fotosentez Yapar Mı?
Bitkiler Nasıl Boşaltım Yapar?
Bitkiler, hayvanlardan farklı olarak özel bir boşaltım sistemi ile donatılmamıştır. Yine de, bitkiler boşaltım yaparken metabolizma faaliyetleri sonucunda oluşan atık ürünleri dışarı atma konusunda oldukça etkili yöntemlere sahiptirler.
Bitkilerde boşaltım, genel olarak iki ana yoldan gerçekleşir:
1. Gaz değişimi:
- Fotosentez sırasında oksijen (O2) üretilir ve bu gaz stomalar (yapraklarda bulunan minik gözenekler) aracılığıyla dışarı atılır.
- Solunum sırasında ise karbondioksit (CO2) açığa çıkar ve yine stomalar yoluyla dışarı atılır.
2. Su ve metabolitlerin atılması:
- Fazla su, terleme yoluyla stomalardan buhar halinde dışarı atılır.
- Bazı bitkilerde, gutasyon adı verilen bir süreçte, fazla su sıvı halinde özel yapılar (hidatodlar) aracılığıyla yaprak kenarlarından atılır.
- Metabolik faaliyetler sonucunda oluşan azotlu atık ürünler (üre vb.), genellikle köklerden salınır.
- Bazı bitkiler ise, reçine, özsular ve lateks gibi atık maddeleri, yaprak dökümü veya kabuk soyulması gibi yollarla atarlar.
Bitkilerde boşaltımın bazı önemli noktaları:
- Stoma ve hidatodlar, epidermis adı verilen bitki dokusunda bulunur.
- Kökler, bitkilerin besin ve su aldığı organlar olmalarının yanı sıra, atık ürünlerin salınmasında da önemli rol oynar.
- Bazı bitkiler, zararlı maddeleri depolamak ve etkisiz hale getirmek için özel hücrelere sahiptir.
- Bitkilerde boşaltım, pasif bir süreç olarak gerçekleşir ve enerji gerektirmez.
Sonuç
Bitkiler boşaltım yaparken, özel bir boşaltım sistemine sahip olmasalar da, metabolizmaları sonucunda oluşan atık ürünleri çeşitli yöntemlerle dışarı atma konusunda oldukça başarılıdırlar. Bu süreç, fotosentez, solunum, terleme, gutasyon ve köklerden salınım gibi farklı mekanizmaları içerir.
