İzdüşüm alanı, yeryüzünde yer alan çukurlar, yükseltiler, engebeler gibi olguları düz kabul ederek yapılan alan hesaplamasına denir. Örnek vermek gerekirse geniş topraklara sahip olan ülkelerin izdüşüm alanı daha fazladır.
Gerçek alan hesaplaması yaparken izdüşümün aksine dağlar, platolar ve ovalar gibi tüm şekillerin yüzeyi dikkate alınarak hesaplanması yapılır. Diğerinde ise alan hesaplanırken yükseltiler, engebeler ve çukurlar düz olarak kabul edilir. Gerçek alan hesaplamasında hepsi hesaba katılır.
Coğrafya İzdüşüm Alanı Nasıl Hesaplanır?
İzdüşüm alanı hesaplaması yapılırken tüm engebeli alanların çıkarılması gerekir. Yani gerçek alandan izdüşüm alanı çıkarılarak yapılır. Bu hesaplama için izdüşüm alan formülü yöntemi kullanılır.
“İzdüşüm Alan= Ölçek (Payda) x Haritadaki Alan” formülü kullanılır. Örnek vermek gerekir ise 1/5000 ölçeğe sahip harita da 20 cm²’lik bölgeyi kaplayan izdüşüm kısımda kaç km²’ye denk gelir? Çözümde ise izdüşüm Alan= Ölçek (Payda)² x haritadaki alan formülünü kullanmanız gerekir.
İzdüşüm= (5000)² x 20
= 26 x 10⁶ x 20
= 5 x 10 cm² = 0,05 km² şeklinde yapılır.
İzdüşüm Alanı Coğrafya Neye Göre Değişir?
İzdüşüm alanı engebeli bölgelerde artış gösterirken, engebesiz olan ya da olmayan bölgelerde düşme gösterir. Bunun sebebi; gerçek alanı hesaplarken dağları, ovaları ve engebeli alanları hesaba katarken diğerinde alanın hepsini düz kabul ederek hesaplama yapılır.
Ekvator bölgesinden kutup bölgesine doğru izdüşümsel alan meridyenlerine bağlı kalınırsa azalma yaşanır. Kutuplardan ekvator bölgesine gidilir ise 0-10 meridyen arası alanında artma yaşanır.
Bonus İçerik: Jeodezi Bilimi: Kurucusu ve Temel Bilgilerle Başlangıç Rehberi
Gerçek Alan ile İzdüşüm Alan Arasındaki Fark Neye Bağlıdır
Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark, aşağıdaki ana faktörlere bağlıdır:
- Harita Projeksiyon Türü: Her projeksiyon yöntemi, Dünya’nın küresel yüzeyini düz bir yüzeye aktarırken farklı türde bozulmalar yaratır. Bazı projeksiyonlar alanı korumaya odaklanırken (eşalans projeksiyonlar), bazıları şekli veya açıyı korumayı hedefler (örneğin, Lambert Konformal Konik Projeksiyonu şekli korur). Bu nedenle, seçilen projeksiyon türü alan farklarını doğrudan etkiler.
- Coğrafi Konum (Enlem ve Boylam): Bozulmalar, projeksiyonun merkezi noktası veya standart paralellerine olan uzaklığa bağlı olarak değişir. Projeksiyonun tasarlandığı bölgelerde bozulmalar minimumdur, ancak bu bölgeden uzaklaştıkça artar. Örneğin, bir projeksiyonun standart paralelleri üzerinde yer alan bölgelerde alan bozulmaları en azdır.
- Projeksiyon Parametreleri: Projeksiyonun merkez meridyeni, standart paralelleri ve diğer ayarları, haritanın hangi bölgelerde daha doğru olduğunu belirler. Bu parametreler, bozulmaların dağılımını ve şiddetini etkiler.
- Dünya’nın Şekil Modeli: Haritalamada Dünya genellikle bir küre veya elipsoid olarak modellenir. Elipsoid modellemeler, Dünya’nın gerçek şekline daha yakın olduğundan, alan hesaplamalarında daha doğru sonuçlar verir.
- Ölçek ve Detay Düzeyi: Haritanın ölçeği (örneğin, küçük ölçekli dünya haritası vs. büyük ölçekli şehir haritası) ve gösterilen detayların düzeyi, bozulmaların algılanma şeklini etkiler. Küçük ölçekli haritalarda bozulmalar daha belirgindir.
- Yükseklik ve Arazi Şekilleri: Özellikle büyük ölçekli haritalarda, arazi yükseklikleri ve topoğrafik özellikler de alan hesaplamalarını etkileyebilir.
Sonuç olarak, gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark, kullanılan harita projeksiyonunun türü ve özellikleri, coğrafi konum ve projeksiyon parametreleri gibi faktörlere bağlıdır. Harita tasarımında bu faktörlerin dikkatlice seçilmesi, istenilen amaçlar doğrultusunda bozulmaların minimize edilmesine yardımcı olur.
İzdüşüm Alanı En Az Nerededir?
İzdüşüm alanının en az olduğu yer; Mısır, Suudi Arabistan ve Hollanda olarak bilinir. Türkiye’de farkın en az olduğu yer ise Marmara bölgesi olarak bilinir. Yerşekilleri engebeli olmayan ya da az olan bölgelerde izdüşüm oranı düşüktür. Türkiye’nin göller, adalar ve kapladığı engebeler dahil gerçek alanı 814,578 km² olarak bilinir.
Türkiye’nin oluşturduğu izdüşüm alanı ise 783,562 km² olarak hesaplanır. Bu iki hesaplamanın arasındaki temel fark ise dağlık, ovalık, platoluk ve engebelik alandır. İki hesaplamanın bize verdiği bilgi yer yüzü şekilleri bilgisidir.
İzdüşüm Alanı Nerede Büyüktür?
Türkiye, İsviçre, Afganistan, Çin ve Hindistan’ın belli belli bölgeleri izdüşüm alanının fazla olduğu yer olarak bilinir. Türkiye’de ise özellikle Doğu Anadolu bölgesinde fazla olduğu bilinir. İç Anadolu’da kısmen engebeli bölgesi fazladır. Türkiye’nin gerçek alan ile izdüşümsel alan arasındaki kilometre kare farkı 34,002 km ² olarak hesaplanır.
İzdüşüm Alanı Ekvatordan Kutuplara Doğru Nasıl Gelişir?
Ekvator bölgesinden Kutup bölgesine gidildikçe izdüşümsel alan meridyenlere bağlı kalmak suretiyle azalma gösterir. 0. ile 10. meridyen arasında kutuplara gidildikçe azalma gözlemlenir. Kısaca Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe meridyenlere bağlı kalarak azalma meydana gelir. Enlemlere göre 2 meridyen arasındaki mesafe değişiklik gösterir.
Gerçek Alan İle İzdüşüm Alan Arasındaki Fark En Az Nerede
Türkiye Cumhuriyeti’nde izdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki farkın en fazla olduğu yer; Doğu Anadolu Bölgesi’dir. En az olduğu bölgeyse Marmara ve İç Anadolu bölgesidir. Farkındaysanız; engebeli olan yerde fark fazla, engebenin az olduğu yerde fark azdır.
Türkiye’de Gerçek Alan ile İzdüşüm Alan Arasındaki Fark En Az Nerede
Türkiye’de gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark, kullanılan harita projeksiyonuna bağlı olarak en az seviyeye iner. Genellikle, projeksiyonun referans aldığı standart paralel veya meridyenler boyunca bu fark en aza iner.
Türkiye’nin harita projeksiyonlarında sıkça kullanılan Lambert Konformal Konik Projeksiyonu için, standart paraleller genellikle ülkenin orta kesimlerinden geçer. Bu nedenle, Ankara ve çevresi gibi Türkiye’nin iç bölgelerinde gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark en azdır.
