Yüklemin Türüne Göre Ne Demek? Örnekli Anlatım

Yüklemin türüne göre cümleler ikiye ayrılır. Cümle yüklemi bir varlığı işaret ediyorsa buna isim cümlesi denilir. Eğer cümlenin yüklemi eylem ile bitiyorsa cümle fiil (eylem) cümlesi olur. İsim cümleleri için varlık isimleri sonda bulunmaktadır. İsim cümleleri için önemli nokta sadece “özel isim” olmalarının gerekmediğidir. Eylem olmayan her sözcük isim olarak kabul edilir.

[kirmizi]Not:[/kirmizi] “Yüklemin türüne göre” diyorsa yükleme bakmanız gerekir. Fiil mi yoksa isim mi? Olması gerektiğini tespit etmeniz gerekir. Bu durumu kavramanız için bütün detaylar işlendi. Örneğin;

  • Sabah saatlerinde yoldaydık.
  • Bu yemek bence güzel değil.
  • Ahmet önceden futbolcuymuş.
  • Sınıftaki en başarılı öğrendi Ali’dir.

Bu cümleler isim ile biter ve isim cümlesi olur. Eylem ile bitmesi halinde ise fiil cümlesi oluşmaktadır;

  • Yanıma geldiği için çok mutlu oldum.
  • Yarın İstanbul’a gidiyoruz.
  • Öğle yemeğini çok yediğim için şimdi acıkmadım.

Bir sözcüğün fiil olup olmadığını anlamak için genel olarak kelime kökenine -mak / – mek eki getirilmektedir. Örnekteki ifadeler fiildir; ol-mak, git-mek, acık-mak. Bu yüzden cümle de fiil cümlesidir.

Bir diğer ders içeriği: Sözcük Türü Bakımından Ne Demek?

Yüklem Neye Denir?

Bir cümlede bu yargıyı sağlayan temel öğeye yüklem denir. Yüklem olmayan cümle devrik cümle olur ya da kurulmamaktadır. Bu nedenle, bir cümlenin bileşenlerinde yüklemler özel bir öneme sahiptir ve yüklemler ayrıntılı olarak açıklanır. Tahminler genellikle bir cümlenin sonundadır. Ancak, yüklemin konumu vurgu için değiştirilebilir. Bu tür cümle yapısında altı çizili öğe yüklemin hemen önüne yerleştirilir. Sonunda yüklemi olan bir cümleye genellikle düz cümle denir ve yüklemi başka bir konumda olan bir cümleye devrik denir. Yüklemin gizlendiği cümleye ise eksiltili cümle denir.

Yüklemin Türüne Göre Derse Neye Bakacağız?

yuklemin turune gore derse neye bakacagiz

Soruda yüklemin türüne göre derse yüklemin fiil mi isim mi olduğuna bakacağız. Cümleler yüklem ile biter ve bu bitiş fiil mi ya da isim mi olduğuna göre farklılık gösterir. Bu kapsamda yüklemin türünü anlamak için cümlenin sonundaki sözcüğe bakılmaktadır;

  • Fiil cümleleri yüklemi çekimli olan, eylem, hareket bildiren cümlelerdir.
  • İsim cümleleri; yüklemi isim ya da isim soylu sözcüklerdir.

Yüklemin türüne göre ifadesini tam olarak karşılamak için verilen cümlenin sonundaki sözcüğe bakılır. Genelde Türkçe’de yüklemler cümlenin sonunda yer alır;

  • Annem dün uzun yoldan geldi.
  • Gece o saatte hepimiz uykudaydık.

İlk cümlenin yüklemine bakıldığında “geldi” sözcüğü “gel-“ sözcüğünden türemiştir ve hareket bildirmektedir, bu yüzden fiildir. Haliyle yüklemin türü de fiil cümlesi olmaktadır.

İkinci cümlede ise sözcük “uyku” sözcüğünden türemiştir ve bir kavram adı olduğu için isimdir, bu da yüklemin türünü isim cümlesi yapmaktadır.

İsim Cümlesi Nedir? Örnek Kelimeler

İsim cümlesi son ekleri olan isimleri yüklem olarak kullanan cümlelere denir. İsimlendirme olarak da bilinen bu ifadelerde, bazı isimler eksiz olarak kullanılmıştır. Bu tür cümlelerin yüklemleri fiil içermez. İsimden oluşan yüklemler isim cümlelerde bulunabilir. Ancak, yüklem isim işlevine dahil edilmelidir. İsim cümlelerinde, isim kökenli kelimeler ek fiiller kullanılarak çevrilir. Bir yüklemin bir isim içerdiği bir cümleye isim cümlesi denir. Son ek getirilerek cümlede kullanılan fiillerin yerine isimler kullanılır. Bir cümledeki fiilde mak veya mek eki yoksa, cümle bir isim grubudur. İsim cümlelerinin yüklemleri isim olarak ifade edilir. Bu isim-isim yüklemlerinin ek fiilleri vardır. İsim cümleleri genellikle sadece bir özne ve bir yüklemden oluşur. Örneğin:

  • Ben çok zayıfım.
  • Dün alışverişte aldığım ürünler kıyafetti.
  • Elmanın kilosu 2 liraydı.
  • Sizin eviniz çok güzelmiş.

İsim Cümle İçinde Nasıl Bulunur?

İsim cümlesinde yargı bildirişi ekeylem aracılığıyla gerçekleşir. Yüklemi oluşturan isim ve isim soylu sözcükler ekeylem ile beraber çekimlenerek yüklem özelliğini alır. Ad cümlesi veya isim cümlesi, fiili olmayan bir cümle çeşididir. İsim cümleleri fiil kökenli kelimeler içerebilir, ancak fiil isim işlevine dahil edilmelidir. Bu cümlelerdeki isimler, son ekler kullanılarak edatlara dönüştürülür. Cümledeki adı bulmak için “ne” veya “kim” diye sorular sorulur. Örneğin “Ahmet odayı iki saatte topladı.” cümlesi için “kim yaptı?” sorusu sorulur. Cevap ise Ahmet’tir.

İlginizi Çekebilir: Akademi Nedir?

İsim Cümleleri Nasıl Olumsuz Yapılır?

İsim cümleleri söz edilen kavramın olmadığını, bulunmadığını, var olmadığını ifade ederek olumsuz yapılır. Bu kapsamda “yok, değil, ne… ne, -siz” ekleri kullanılır. Örneğin;

  • Hem kalemsiz hem kitapsız.
  • Sokaklarda ne araba ne de ses var.
  • Önceden burada bina yoktu.
  • Bu benim hiç umurumda değil.
  • Bu yol, Ankara yolu değildir.

İsim cümlelerini olumsuz yapmak için “ne… ne” bağlacı kullanılacaksa cümle sonu “var” sözcüğü ile bitmelidir. Bu konuda sık hata yapılmaktadır;

  • Ne kuş ne de ağaç yok. YANLIŞ
  • Ne kuş ne de ağaç var. DOĞRU

Fiil Cümlesi Nedir? Örnek Kelimeler

fiil cumlesi nedir ornek kelimeler

Fiil cümlesi bir fiil veya yüklem içeren bir fiil grubu içeren bir fiil, fiili yüklemin türüne bağlı olan bir cümledir. İsim cümleleri yerine fiil cümleleri kullanılır, çünkü her türlü eylem, fiil ve form kelimesi kelimesine cümlelerle doldurulur. Yüklem çekim fiili ise, bu fiilin geçtiği cümle fiil cümlesidir. Bu tür ifadeler arasında eylemler, oluşumlar, eylemler veya eylemler bulunur. Duruma bağlı olarak, cümle yerelleştirme tamamlayıcıları, zarf ifadeleri ve nesneleri içerebilir.

Örneğin, “Hasan eve döner.”, “Hasan yemek yiyor.”, “Hasan dün okudu.”, “Hasan, okulda bir arkadaşı tarafından kendisine verilen bir romanı beklenmedik bir şekilde okudu.”

Bir duyuru (duyuru) veya emir kipliği ile oluşturulan bir cümlede yüklem olarak kullanılan bir fiil, birden fazla zaman veya kurala sahip olabilir.

Örneğin, “Sen geldiğinde ders çalışıyordum.”, Zamanın gerçek bir temsili yoktur, ancak örtük kipte oluşturulmuş bileşik cümleler de vardır. Bir fiil cümlesi yüklemi, bir yardımcı fiil, “ver, hareket et, ol, yap, al, bul, çiz” gibi bir isim ve biri vermek, yazmak, bilmek, durdurmak ve kalmak olan iki fiilden oluşabilir.

Fiil Cümle İçinde Nasıl Bulunur? Nasıl Anlaşılır?

Fiili cümle içinde bulmak için öncelikle yükleme bakılır. Genelde Türkçe söz diziminde yüklem sonda olur. Bu yüzden cümlenin son ifadesine bakıldığında fiil bulunabilir. Ancak her cümle fiil ile bitmediği ve kurallı olmadığı için başka yöntemler de vardır;

  • Fiil ya da eylem, çekimli hale getirilir. Örneğin; “al” eki mak-mek eki ile çekimli yapılır; almak.
  • MAK-MEK eki alan ifadeler anlam kaybına uğramıyorsa fiildir. Örneğin; “git-mek”, “kal-mak”
  • MA-ME eki ile bir sözcük olumsuz oluyorsa fiildir. Örneğin; “gel-me”, “koş-ma”

İlginizi Çekebilir: Eğitimin Temel Amacı Nedir?

Yüklemin Türüne Göre Soru Örnekleri

yuklemin turune gore soru ornekleri

Yüklemi ek eylem almış ya da isim köklü bir sözcük olan cümleye ad cümlesi denir. Bu açıdan yüklemi eylem olmayan tüm cümlelere ad cümlesi adı verilir. Sıfat, zarf, zamir, edat, ünlem, isim ve isim tamlamaları isim cümlelerinin yüklemleri olabilir. Yüklemi bir isim türü olan bir kelimeye fiil eklendiği bir cümleye isim cümlesi denir. Bilindiği gibi fiil eki Türk dilindeki en eski yardımcı fiillerden biridir ve günümüzde tek başına değil, tamlamalı isim oluşturmak için kullanılmaktadır. Günümüzde isimlerde kullanılan i fiilinin geçmiş zamanda kullanıldığını ve geçmiş zaman ve koşullu kullanmayı öğrendiğini görebilirsiniz. İsim cümlelerinin soru cümlesi için aşağıdaki örnek verilebilir:

  • Yaşlıysam, ne olmuş?
  • İki hafta önce hasta mıydın?
  • Aç mısın?
  • Aldığım elbise güzel mi?

Fiil cümlesinin soru cümlesi ise aşağıdaki şekilde yapılır

  • Hasan mı çalıştı?
  • Dün beni mi gördün?
  • Yemek yedin mi?
  • Ödevlerini yaptın mı?
  • Dün gece sinemaya mı gittin?

Yüklemin Türüne Göre Örnek Cümleler

Yüklemin türüne göre örnek cümleler fiil ve isim olarak ikiye ayrılmaktadır. Bunun yanında fiil ve isim cümleleri de olumlu ve olumsuz olarak kendi içinde ikiye ayrılmaktadır.
Olumlu isim cümlelerine örnekler;

  • Filmin başrol oyuncusu Kemal Sunal.
  • En sevdiğim yemek makarna.
  • Tek arkadaşım kitaplardır.
  • Bu işin iyi biteceğine dair umudum var.

Olumsuz isim cümlelerine örnekler;

  • Artık hiçbir şey eskisi gibi değil.
  • Bu havada evden hiç çıkasım yok.

Olumlu fiil cümlelerine örnekler;

  • Bir aksilik çıkmazsa bu akşam Ankara’ya gidiyorum.
  • O kadar çok yoruldum ki hemen uyumak istiyorum.
  • Kardeşime doğum gününde bir sürpriz yapacağız.
  • Neyi istiyorsan bana sorabilirsin.

Olumsuz fiil cümlelerine örnekler;

  • Şimdiye kadar hiç öykü okumadım.
  • Bir türlü sabahları erken kalkamıyorum.
  • Söylediğin otobüs bu hattan geçmez.
  • Ayrılık acısına bir türlü alışamadı.

İlginizi Çekebilir: Saptama Ne Demek?

içeriğimizi oylayın
Yazar: Sinan

1982 İstanbul doğumluyum. İlk, orta, lise ve üniversite eğitimimi İstanbul'da tamamladıktan sonra Çanakkale'ye yerleştim. Birkaç yıllığına ticaret hayatının içinde bulunduğum için aktif olarak ilgilenemediğim programlama ve web tasarım kariyerime, burada içerik yazarlığı yaparak devam ediyorum.

Yorum yapın