Betimleyici anlatım, sözcükler ile anlatılanları okurun veya dinleyenin gözünde canlandırmaktır. Özellikle edebiyatın temel anlatım türüdür. Sözcükler ile resim çizme olarak da adlandırılacak bu anlatım duyular ile anlatıları canlandırma yöntemidir. Varlıkların belirgin özelliklerinin tanıtılarak göz önünde canlandırma yapmayı sağlayan anlatımda varlıklara ilişkin izlenimler kazandırılmaktadır. Betimlemede esas olan görsellik yani bir imaj oluşturmaktır. Bu yüzden gözle algılanmış renk ve biçim ayrıntılarına önem verilmektedir. Yazar, nesnel olabileceği gibi öznel şekilde de betimleme yapabilir.
Betimleyici Anlatımın Özellikleri Nelerdir?
Betimleme anlatımın özellikleri şu şekildedir;
- Görsellik ön planda tutulur.
- Gözlem ön plana çıkar.
- Anlatımda iç ve dış anlatım kullanılır.
- Tasvir yapılırken sıfatlardan çokça yararlanma yapılır.
- Tasvirler yapılırken ayırıcı ve dikkat çekici yönlere özel vurgu yapılır.
- Öyküleyici anlatım tercih edilir.
- Roman, hikaye, tiyatro gibi metinlerde sıklıkla kullanılır.
Betimleyici Anlatım Örnekleri
Betimleyici anlatım örnekleri şu şekilde;
- “Akdeniz Bölgesi’nin çatı kısmını Toros Dağları oluşturmaktadır. Dağlar özellikle bazı yerlerde denize çok sokulur. Kayalık ve az girintili çıkıntılı kıyı üzerinde dikine iniş gösterirler. Bazı yerlerde ise kıyı çizgisiyle dağ sınırlarının arasına Adana Ovası gibi geniş düzlükler girmektedir.” Açıklayıcı betimleme örneği.
- “Kapının girişinde büyük bir el feneri ile beni bekliyordu. Kapıdan adım attığınızda başka bir dünyaya giriş yapmış olurdunuz. İçerisinde başka dünyalar, başka denizler, başka ormanlar var gibi görünürdü. Terden sürekli terler, ne yapacağımı bilemez ve telaşla beklerdim. Güneş ise o sırada yeni doğar, dallardaki çiçekleri selamlardı.” Sanatsal betimleme örneği.
- “Bu durumdan o kadar çok canı sıkılmıştı ki duygularını adeta bir mengene sıkıp duruyordu. Kendisini yalnız hissediyor, her şeyde bir yalnızlık, her şeyde bir amaçsızlık görüyordu. Sürekli ne yapacağını düşünüyor ve çıkmaza giriyordu.” Ruhsal betimleme örneği.
- “Saçları fırça gibi kalın ancak üzüm gibi siyahtı.” Fiziksel betimleme örneği.
Betimlemeci Anlatım Nasıl Anlaşılır?
Betimleyici anlatımı anlamak için metindeki görsellik anlatımlarına dikkat edilir. Okurun gözlerinde bir sahne, kişi veya eşya canlanıyorsa yazar burada betimleyici anlatım örneği kullanıyor demektir. Örneğin “Fırçaya benzeyen siyah saçları kendisine sertlik veriyordu” ifadesinde karakterin nasıl olduğu canlanmaktadır. Betimleyici anlatımı anlamak için ifadelerin tasvir edilmesine, örnekleme yapılmasına, “gibi” bağlacının sık kullanılmasına bakılabilir.
Betimleyici Anlatımın Diğer Adı Nedir?
Betimleyici anlatımın diğer adı tasvir etmektir. Tasvir Arapça kökenli bir sözcük olup bir şeyi karşı tarafın gözlerince canlandırma anlamı taşır. Edebi metinlerde tasvir konuyla ilgili olarak imaj oluşturmak ve okurun gözlerinde anlatılanları canlandırmak anlamı taşır.
Betimleyici Anlatım İle Öyküleyici Anlatımı Birbirinden Ayıran Özellikler
Betimleyici anlatım ile öyküleyici anlatım arasında temel ayrımlar bulunmaktadır. Betimleyici anlatım temel olarak bir fotoğraf karesini çağrıştırır. Yazıda bu anlatım türü ile anlatılanlar görsel hale gelmektedir. Sıfatlar ve zamirler de bu yüzden çokça kullanılmaktadır. Öyküleyici anlatım ise durağan olmayıp hareketli bir anlatımdır.
Eylemler çokça bulunmakta ve kısa veya uzun olaylar anlatılmaktadır. Öyküleme olayların nasıl olduğu, nasıl geliştiği ve nasıl sonuçlandığı hakkındadır. Olaylalar birbirine bağlantılı olacak şekilde birbirini takip eder ve okur olaylar kapsamında yazının sonunu merak etmeye başlar. Bu yüzden betimleyici anlatım o an içindeki durumun nasıl olduğunu, öyküleme ise olayların nasıl geliştiği, nasıl ilerlediği ve nasıl sonuçlandığına dair bir anlatım türü olmaktadır.
Betimleyici Anlatım Nerelerde Kullanılır?
Betimleyici anlatım bir durumu, kişiyi veya eylemi anlatmak için başvurulan yöntemdir. Bu yöntemin çok çeşitli kullanım alanları bulunmaktadır. Genel olarak edebi türlerin hepsinde betimleyici anlatım yapılır. Betimleyici anlatım yazarlara sanatsal yeteneklerini gösterme olanağı verir. Kötü betimleme yapan yazarlar kötü yazar sayılırken betimlemeye dikkat eden yazarlar iyi yazar olarak kabul edilir.
Her ne kadar betimleyici anlatım kolay gibi gözüküyor olsa da edebi anlamda başarı sağlamak oldukça zordur. Çünkü betimleyici anlatılar kolay kurulsa da okurda etki yaratmak için çaba göstermek gerekir. Basit yapıda olacak betimleyici anlatımlar okurda istenen etkiyi veremeyecektir. Ancak doğru şekilde yapılan betimleyici anlatımlar metinin güçlenmesine yardımcı olur.
Edebi metinler okur ile bağ kurmak ve daha iyi bir konum elde etmek için betimleyici anlatımlar ile kurulur. Bunun yanında kimi haber, gezi yazısı gibi metinlerde de betimleyici anlatım kullanılabilir.
